Các nhà nghiên cứu giải trình tự RNA cổ nhất từ mẫu vật voi ma mút Yuka 40.000 năm tuổi

Vào ngày 14 tháng 11 năm 2025, một nhóm các nhà khoa học đã công bố việc chiết xuất và giải trình tự thành công RNA cổ nhất từng được ghi nhận, phân tử sinh học này có niên đại gần 40.000 năm. Nghiên cứu này, được đăng trên tạp chí Cell, vượt xa kỷ lục trước đó là RNA từ một con chó sói Pleistocene khoảng 14.000 năm tuổi, thách thức quan niệm rằng RNA phân hủy quá nhanh sau khi chết. Phát hiện này chứng minh rằng, trong các điều kiện bảo quản tối ưu như băng giá vĩnh cửu, RNA có thể tồn tại lâu hơn nhiều so với những gì giới khoa học từng tin tưởng, mở ra một kỷ nguyên mới trong cổ sinh học bằng cách cho phép các nhà khoa học có được cái nhìn trực tiếp về hoạt động gen của các sinh vật đã tuyệt chủng.

Nguồn gốc của RNA quý giá này là từ mẫu vật voi ma mút lông xoăn tên là Yuka, một cá thể voi ma mút con được phát hiện vào tháng 8 năm 2010 bởi những người thợ săn ngà voi dọc theo bờ biển Oyogos Yar thuộc vùng Viễn Đông của Siberia. Bộ hài cốt của Yuka được bảo quản đặc biệt tốt, vẫn còn nguyên vẹn mô cơ và bộ lông màu nâu đỏ, yếu tố then chốt cho phép phân tích phân tử sinh học cổ đại chưa từng có này. Ban đầu, các nhà khoa học giả định Yuka là con cái dựa trên các đặc điểm giải phẫu, nhưng phân tích RNA đã tiết lộ một sự thật bất ngờ: Yuka mang nhiễm sắc thể Y, xác nhận đây là một cá thể voi ma mút đực. Sự khác biệt này minh họa cách dữ liệu phân tử có thể hiệu chỉnh lại các dữ liệu cơ bản về các mẫu vật bảo tàng mang tính biểu tượng.

Các nhà nghiên cứu, dẫn đầu là Emilio Mármol, người hiện đang làm việc tại Viện Globe ở Copenhagen, đã phân lập các phân tử RNA từ mô cơ của Yuka, cung cấp một bức tranh chụp nhanh về hoạt động biểu hiện gen tại thời điểm con vật qua đời. [cite:1, cite:10] Phân tích đã phát hiện ra các phân tử RNA mã hóa protein liên quan đến sự co cơ và điều chỉnh trao đổi chất trong điều kiện căng thẳng, bao gồm cả các microRNA mới được phát hiện có vai trò trong việc điều chỉnh hoạt động gen thông qua biểu sinh. Những dấu hiệu căng thẳng tế bào này củng cố giả thuyết trước đó rằng Yuka có thể đã bị sư tử hang động tấn công ngay trước khi chết, một kịch bản được gợi ý bởi các vết xước trên chân sau của mẫu vật. [cite:1, cite:12] Việc giải trình tự RNA cho phép các nhà khoa học nhìn thấy những phản ứng sinh lý đang diễn ra, một tầng thông tin mà DNA tĩnh không thể cung cấp.

Khám phá này có ý nghĩa sâu rộng đối với lĩnh vực cổ sinh học và sinh học bảo tồn. Khả năng phục hồi RNA sau hàng chục thiên niên kỷ trong môi trường băng giá vĩnh cửu mở ra triển vọng nghiên cứu hồ sơ biểu hiện gen của nhiều sinh vật tuyệt chủng khác nhau. Hơn nữa, các nhà khoa học như Love Dalén, một nhà sinh vật học tại Đại học Stockholm và là đồng tác giả nghiên cứu, tin rằng kỹ thuật này có thể cách mạng hóa nghiên cứu về mầm bệnh cổ đại, cho phép phục hồi các virus RNA như cúm hoặc coronavirus đã lây nhiễm cho động vật Kỷ Băng hà. [cite:1, cite:5, cite:7] Việc tích hợp dữ liệu RNA với DNA và protein hứa hẹn một cách tiếp cận đa chiều để mổ xẻ sinh học của các loài đã tuyệt chủng ở mức độ chưa từng có.