Mối liên kết giữa con người và loài chó là một quá trình đồng tiến hóa sâu sắc, nhờ đó những người bạn bốn chân này đã phát triển các cơ chế nhận thức độc đáo. Nếu trước đây giới khoa học chỉ tin rằng chó phản ứng đơn thuần với ngữ điệu cảm xúc, thì các bằng chứng nghiên cứu hiện đại đã chỉ ra khả năng tiếp nhận cả nội dung ngữ nghĩa của lời nói. Quá trình này bắt nguồn từ chọn lọc tự nhiên, ưu tiên những cá thể dễ bảo hơn, dẫn đến sự tương tác chặt chẽ và ảnh hưởng lẫn nhau đến sự phát triển của cả hai loài.
Các nghiên cứu chuyên sâu do các nhà thần kinh học và tập tính học tại Phòng thí nghiệm BARK, thuộc Đại học Eötvös Loránd ở Budapest, đang tìm hiểu mức độ sâu sắc mà loài chó thấu hiểu ngôn ngữ của con người. Phân tích hoạt động não bộ của chó khi nghe lời nói cho thấy chúng không chỉ phân biệt được các đơn vị từ vựng quen thuộc và các khuôn mẫu ngữ điệu, mà còn có thể nhận ra sự khác biệt giữa các ngôn ngữ khác nhau, ví dụ như tiếng Anh và tiếng Hungary. Điều này xác nhận rằng chó sở hữu các cơ chế thần kinh chuyên biệt để xử lý ý nghĩa lời nói, mặc dù chúng thể hiện sự hiểu biết này thông qua hành vi chứ không phải bằng lời nói.
Đáng ngạc nhiên hơn, khả năng tách biệt thông tin ngữ nghĩa vẫn được duy trì ngay cả khi thiếu vắng các “gợi ý” cảm xúc quen thuộc. Các thí nghiệm với nhiều giống chó khác nhau đã chứng minh rằng chúng vẫn nhận ra tên của mình ngay cả khi được gọi bằng giọng điệu đều đều, không cảm xúc. Hơn nữa, não bộ của chó được kích hoạt tương tự khi nghe lời khen ngợi so với khi nhận được lời khen thực tế. Khả năng liên kết lời nói với các đồ vật cụ thể cũng đã được xác nhận: hoạt động não thay đổi khi chúng nghe một từ nhưng lại được trình bày một vật thể không khớp, phản ứng này tương tự như phản ứng của con người trước sự không nhất quán.
Các nghiên cứu gần đây cũng ghi nhận khả năng phi thường ở một số giống chó: chẳng hạn, giống Border Collie hoặc Poodle có thể sở hữu vốn từ vựng vượt quá 300 từ. Giao tiếp của loài chó rất đa diện, bao gồm hàng chục tín hiệu phi ngôn ngữ, ví dụ như vị trí tai, đuôi, hoặc hành động liếm môi để giải tỏa căng thẳng. Điều quan trọng là chúng ta cần chuyển trọng tâm từ việc mong đợi phản ứng bằng lời nói sang việc phát triển đối thoại phi ngôn ngữ thông qua ngữ điệu và cử chỉ rõ ràng, đồng thời tránh nâng giọng quá mức gây căng thẳng cho chúng.
Trong tương lai, các nhà ngôn ngữ học thần kinh hình dung ra việc hiện thực hóa một “đối thoại” trực tiếp thông qua các giao diện công nghệ, nơi vật nuôi có thể bày tỏ trạng thái của mình, chẳng hạn như “tôi đang buồn chán”, thông qua các bảng điều khiển đặc biệt. Bước tiến này được củng cố bởi những phát triển gần đây: vào năm 2025, các thí nghiệm đã được khởi động ở Châu Âu nhằm nhận dạng cảm xúc của chó dựa trên ngữ điệu tiếng sủa của chúng, đánh dấu giai đoạn tiếp theo trong việc làm sâu sắc thêm sự thấu hiểu giữa các loài.