Trong những năm gần đây, cá heo không vây Dương Tử (Neophocaena asiaeorientalis) đã trở thành biểu tượng cho sự phục hồi sinh thái của sông Dương Tử, con sông dài nhất châu Á. Nhờ sự cống hiến của các nhà bảo tồn và các chính sách quyết liệt của chính phủ Trung Quốc, loài vật được mệnh danh là "gấu trúc nước ngọt" này đang dần tìm lại sự sống.
Ông Dương Hà, một nhà bảo tồn tận tâm, đã dành nhiều năm ghi lại và bảo vệ cá heo không vây Dương Tử trên sông Dương Tử. Loài cá này từng phổ biến nhưng đã đối mặt với sự suy giảm nghiêm trọng do hoạt động của con người, dẫn đến việc được bảo vệ cấp quốc gia. Ông Hà đã chụp hơn 100.000 bức ảnh về loài cá heo này, chia sẻ miễn phí cho nghiên cứu khoa học. Niềm đam mê bảo tồn của ông bắt đầu từ khoảnh khắc chứng kiến sự tương tác hài hòa giữa một con cá heo và con người, thôi thúc ông theo đuổi nhiếp ảnh chuyên nghiệp. Những nỗ lực của ông còn vượt ra ngoài nhiếp ảnh; ông đã tích cực tham gia các hoạt động cứu hộ, giải cứu một con cá heo bị mắc kẹt trong lưới đánh cá bỏ đi. Vụ giải cứu này nhấn mạnh sự cần thiết của hành động kịp thời và sự hợp tác hiệu quả giữa các nhà bảo tồn và cơ quan chức năng.
Các sáng kiến bảo tồn gần đây, bao gồm lệnh cấm đánh bắt cá kéo dài 10 năm được ban hành vào năm 2021, đã cho thấy những thành công đáng kể. Đoạn sông Dương Tử thuộc Nghi Xương đã trở thành một khu vực sinh sản quan trọng, với số lượng cá heo gia đình ngày càng tăng. Lệnh cấm đánh bắt cá toàn diện này, có hiệu lực từ tháng 1 năm 2021, đã cấm mọi hình thức đánh bắt cá trong lòng sông chính, các nhánh sông lớn và hai hồ lớn liên kết với sông, ngoại trừ mục đích nghiên cứu khoa học. Nhờ đó, số lượng cá heo không vây Dương Tử đã tăng 23,42% vào năm 2022 so với 5 năm trước đó, đạt 1.249 cá thể, với tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm là 4,3%. Điều này đánh dấu lần đầu tiên quần thể cá heo không vây Dương Tử ghi nhận sự tăng trưởng kể từ khi bắt đầu thống kê.
Sự phục hồi này không chỉ là kết quả của lệnh cấm đánh bắt cá mà còn nhờ vào việc ứng dụng các tiến bộ công nghệ trong công tác bảo tồn. Hệ thống giám sát thông minh, sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và máy bay không người lái (drone), cho phép theo dõi 24/7 và phân tích tín hiệu âm thanh của cá heo, giúp nâng cao hiệu quả quan sát và bảo vệ theo thời gian thực. Các thiết bị theo dõi tiên tiến cũng đang được phát triển để hỗ trợ quá trình tái hòa nhập cộng đồng cho cá heo. Những đổi mới này đóng vai trò quan trọng trong việc theo dõi quần thể và đảm bảo sự tồn tại lâu dài của loài động vật có vú dưới nước đang bị đe dọa này.
Trong lịch sử, cá heo không vây Dương Tử đã phải đối mặt với những mối đe dọa nghiêm trọng, bao gồm đánh bắt quá mức, ô nhiễm, giao thông tàu thuyền và suy thoái môi trường sống. Trong giai đoạn từ năm 2006 đến 2012, số lượng quần thể giảm khoảng 13,7% mỗi năm. Tuy nhiên, nhờ các biện pháp được thực hiện như mở rộng các khu vực bảo vệ, thực thi pháp luật nghiêm ngặt và hợp tác với cộng đồng địa phương, xu hướng này đã được làm chậm lại và đảo ngược. Các chương trình di dời thành công các cá thể đến môi trường sống an toàn hơn cũng góp phần ổn định quần thể.
Thành công trong việc bảo tồn cá heo không vây Dương Tử là minh chứng cho thấy sự kết hợp giữa nỗ lực cá nhân, chính sách quyết liệt và ứng dụng công nghệ có thể mang lại những thay đổi tích cực cho môi trường tự nhiên. Câu chuyện này không chỉ mang lại hy vọng cho loài cá heo mà còn là nguồn cảm hứng cho các nỗ lực bảo tồn đa dạng sinh học trên toàn cầu.