Tại Peru, một quốc gia chính thức công nhận 48 ngôn ngữ bản địa, một sự chuyển đổi đáng kể đang diễn ra giữa bối cảnh các ngôn ngữ này đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng. Thế hệ trẻ đang tích cực khai thác các công nghệ hiện đại nhằm bảo tồn và phát triển những tiếng nói quý giá như Quechua và Shipibo-Konibo. Phong trào này không chỉ dừng lại ở việc gìn giữ di sản; nó đã biến thành một sự sáng tạo kỹ thuật số năng động, nơi các truyền thống hàng thế kỷ được thổi luồng sinh khí mới trong không gian truyền thông.
Các sáng kiến, xuất phát từ cả cộng đồng cơ sở lẫn các cơ sở giáo dục, đã minh chứng cho sự kết hợp thành công giữa truyền thống và các phát triển tiên tiến. Các cộng đồng tại vùng Cusco và Ucayali đang sử dụng đài phát thanh địa phương để phát sóng bằng tiếng mẹ đẻ, qua đó củng cố bản sắc khu vực. Những đài phát thanh như Radio Shipibo, Ñawi Andino, và Asháninka FM đã khéo léo tích hợp các định dạng truyền thống với podcast và dịch vụ phát trực tuyến, mở rộng phạm vi sử dụng ngôn ngữ vượt ra ngoài giới hạn của những người bản xứ. Theo số liệu từ Bộ Văn hóa Peru, hơn 70 đài phát thanh nông thôn đang phát sóng nội dung bằng ngôn ngữ của người bản địa, tiếp cận lượng thính giả vượt quá 2 triệu người.
Một yếu tố then chốt thúc đẩy sự hồi sinh này chính là sự phát triển bùng nổ của nội dung nghe nhìn. Những nhà sáng tạo trẻ tuổi, nhận thức rõ vai trò của mình trong việc truyền tải di sản, đang sử dụng tích cực các nền tảng như TikTok và YouTube. Họ cung cấp phụ đề cho các video của mình bằng tiếng Quechua, Shipibo và Asháninka, thu hút hàng triệu lượt xem. Điều này góp phần giảm bớt sự kỳ thị ngôn ngữ trong xã hội, đồng thời biến sự đa dạng văn hóa thành một giá trị quốc gia được trân trọng.
Các dự án ứng dụng học máy (machine learning) đã tạo ra bước đột phá trong lĩnh vực này. Chẳng hạn, sáng kiến mang tên «Rimay», do các sinh viên đại học khởi xướng, đã áp dụng các thuật toán Xử lý Ngôn ngữ Tự nhiên (NLP) để tự động tạo phụ đề bằng tiếng Quechua và Shipibo. Thành tựu công nghệ này mở ra khả năng dịch các chương trình tin tức và điện ảnh sang ngôn ngữ bản địa, giúp chúng tiếp cận được khán giả thành thị. Sự hợp tác giữa Bộ Văn hóa và Bộ Giáo dục thông qua chương trình «Lenguas Vivas» (Ngôn ngữ Sống) cũng đang triển khai mô hình giáo dục song ngữ có sử dụng các công cụ kỹ thuật số.
Phong trào này không chỉ đơn thuần là việc phục hồi ngôn ngữ, mà còn là sự tái định nghĩa sâu sắc về mối liên hệ với cội nguồn. Trong khi Quechua vẫn là một trong những ngôn ngữ bản địa phổ biến nhất ở Nam Mỹ, với khoảng 14,5 triệu người sử dụng, thì nhiều ngôn ngữ khác lại đang ở trong tình trạng nguy cấp. Ví dụ, tiếng Taushiro ở vùng Amazonia Peru vào năm 2017 chỉ còn duy nhất một người nói, điều này càng nhấn mạnh tính cấp bách của các nỗ lực hỗ trợ kỹ thuật số hiện tại. Sự hồi sinh thông qua truyền thông và công nghệ như vậy là một tín hiệu mạnh mẽ cho thấy các yếu tố bên ngoài, bao gồm sự thống trị của tiếng Tây Ban Nha, không phải là rào cản không thể vượt qua đối với việc bảo tồn bản sắc văn hóa.