Hai nhà nghiên cứu Magnus Pharao Hansen và Christophe Helmke từ Đại học Copenhagen vừa công bố một công trình mang tính cách mạng, có khả năng thay đổi hoàn toàn cách chúng ta nhìn nhận lịch sử của vùng Trung Bộ châu Mỹ (Mesoamerica). Nghiên cứu của họ, được đăng trên tạp chí "Current Anthropology" vào ngày 6 tháng 10 năm 2025, khẳng định rằng hệ thống chữ tượng hình trang trí trên các bức bích họa và hiện vật của thành phố cổ Teotihuacan thực chất là một hình thức chữ viết hoàn chỉnh. Khác biệt với chữ viết Maya đã được giải mã, hệ thống ký tự này đã bị bỏ ngỏ trong thời gian dài. Tuy nhiên, các học giả hiện nay tin rằng nó mã hóa một dạng sơ khai của ngữ hệ Uto-Aztecan.
Được thành lập khoảng năm 100 trước Công nguyên (TCN), Teotihuacan từng là một trong những trung tâm đô thị lớn nhất thời bấy giờ, với dân số vượt quá 125.000 người khi đạt đến đỉnh cao. Mặc dù có quy mô hoành tráng, thành phần dân tộc và ngôn ngữ của cư dân nơi đây luôn là chủ đề gây tranh cãi. Quan điểm phổ biến trước đó cho rằng thành phố đa sắc tộc này là nơi cùng tồn tại của nhiều phương ngữ khác nhau. Tuy nhiên, Helmke và Hansen đã đưa ra giả thuyết rằng chính nhóm người nói tiếng Uto-Nahua chiếm ưu thế đã để lại di sản chữ viết chủ yếu.
Yếu tố then chốt dẫn đến bước đột phá này là việc áp dụng các phương pháp ngôn ngữ học so sánh chuyên sâu. Các chuyên gia đã đối chiếu các chữ tượng hình với giai đoạn cổ xưa hơn của ngữ hệ Uto-Aztecan, đồng thời so sánh chúng với các hậu duệ hiện đại như tiếng Nahuatl, cũng như các ngôn ngữ Cora và Huichol. Bằng cách này, họ đã tìm ra mối liên hệ ngữ âm học giữa chúng.
Các nhà nghiên cứu đã sử dụng "phương pháp chữ hình âm" (rebus method), áp dụng một ngôn ngữ tương ứng với giai đoạn lịch sử của Teotihuacan, thay vì sử dụng các ngôn ngữ hiện đại. Điều này đã mang lại những kết quả giải mã đầy hứa hẹn. Hansen nhấn mạnh rằng việc cố gắng đọc các văn bản này chỉ bằng tiếng Nahuatl hiện đại sẽ là một sự lỗi thời về mặt niên đại (anachronism), vì nó không phản ánh đúng bối cảnh lịch sử của ngôn ngữ.
Khám phá này mang lại những hệ quả sâu rộng đối với lịch sử di cư trong khu vực. Nếu hệ thống chữ viết này thực sự phản ánh ngôn ngữ tiền thân của Uto-Nahua, điều đó có thể ngụ ý rằng những người nói tiếng Nahuatl – ngôn ngữ của người Aztec – đã đến Trung Mexico không phải sau sự suy tàn của Teotihuacan (khoảng năm 600 sau Công nguyên). Thay vào đó, nguồn gốc của họ có thể đã gắn liền trực tiếp với thành phố vĩ đại này, cho thấy các cộng đồng Uto-Nahua có thể là những kiến trúc sư chủ chốt định hình bản sắc văn hóa của Teotihuacan sớm hơn nhiều so với những gì đã được giả định trước đây. Mặc dù đây là một bước tiến lớn, các tác giả thừa nhận rằng đây chỉ là bước khởi đầu, đòi hỏi phải mở rộng thêm kho ngữ liệu văn bản để có thể xác minh và củng cố hoàn toàn những phát hiện mang tính lịch sử này.