Nghệ sĩ người Peru, Renata Flores, 24 tuổi, đến từ khu vực Ayacucho, đã trở thành nhân vật trung tâm trong phong trào khôi phục ngôn ngữ Quechua thông qua việc sử dụng các thể loại âm nhạc đương đại. Được mệnh danh là “Nữ hoàng Rap Quechua,” Flores đã khéo léo kết hợp các mô típ truyền thống của vùng Andes với Hip-hop và Trap. Sự tổng hòa độc đáo này không chỉ thu hút đông đảo khán giả mà còn tạo nên một cầu nối văn hóa vững chắc giữa các thế hệ, giúp tiếng nói của tổ tiên được vang vọng trong bối cảnh hiện đại.
Sự nghiệp âm nhạc chuyên nghiệp của Flores bắt đầu từ năm 2015, khi cô mới 13 tuổi. Cô nhanh chóng gây chú ý lớn trong công chúng bằng bản cover ca khúc “The Way You Make Me Feel” của Michael Jackson, được thể hiện hoàn toàn bằng tiếng Quechua. Thành công sớm này đã mở đường cho việc sáng tạo các tác phẩm gốc, đỉnh cao là album đầu tay mang tên “Isqun,” phát hành vào năm 2021. “Isqun” có nghĩa là “chín” trong tiếng Quechua, là một sự tri ân sâu sắc đối với những người phụ nữ Peru xuất chúng, bao gồm cả Chanan Cori Coca và María Parado de Bellido. Đáng chú ý, trong giai đoạn đầu, Renata chưa thành thạo tiếng Quechua một cách hoàn hảo, cô đã phải học thuộc lời bài hát theo ngữ âm, nhờ sự giúp đỡ tận tình của bà ngoại Ada, một người bản xứ thông thạo ngôn ngữ này.
Vào tháng 8 năm 2025, Flores đã có màn trình diễn đáng nhớ tại Lễ hội “Orígenes” ở Bogotá, Colombia. Tại sân khấu Nhà hát Jorge Eliécer Gaitán, cô đã giới thiệu đến khán giả một bản hòa trộn đầy năng lượng giữa Trap, R&B và âm nhạc truyền thống Andes. Chương trình biểu diễn của cô tập trung vào các chủ đề quan trọng như sự tự quyết, ý thức thuộc về lãnh thổ và tinh thần kháng cự văn hóa, điều này nhấn mạnh cam kết sâu sắc của cô đối với việc bảo tồn di sản. Lễ hội “Orígenes,” diễn ra từ ngày 27 đến ngày 31 tháng 8 năm 2025, được tổ chức bởi Viện Nghệ thuật Quận (Idartes) với mục đích công nhận và hồi sinh âm nhạc sống động của các dân tộc bản địa.
Tầm ảnh hưởng của Renata Flores đã vượt ra khỏi ranh giới của ngành công nghiệp âm nhạc. Năm 2021, cô được tạp chí Hola! vinh danh trong danh sách 100 phụ nữ Mỹ Latinh có ảnh hưởng nhất. Đồng thời, Forbes Peru cũng đưa tên cô vào danh sách 50 phụ nữ quyền lực và có ảnh hưởng nhất quốc gia. Phương pháp tiếp cận đầy tính đổi mới của cô là một động lực mạnh mẽ cho thế hệ nghệ sĩ trẻ, khuyến khích họ khẳng định bản sắc văn hóa của mình thông qua nghệ thuật hiện đại. Sứ mệnh của Flores là chứng minh rằng bản sắc văn hóa và tính hiện đại có thể củng cố lẫn nhau, biến ngôn ngữ của tổ tiên thành một công cụ biểu đạt thiết thực và là phương tiện đấu tranh cho sự công nhận và tôn vinh di sản.