Mô hình giáo dục hiện đại đang ngày càng gắn bó chặt chẽ với các công nghệ tiên tiến. Điều này được minh chứng rõ ràng qua dự báo về việc triển khai rộng rãi các chatbot dựa trên trí tuệ nhân tạo (AI) vào đời sống hàng ngày, dự kiến sẽ diễn ra vào năm 2025. Sự chuyển dịch công nghệ này mở ra những chân trời mới, cho phép chúng ta suy ngẫm sâu sắc hơn về quá trình nhận thức và học tập. Một trong những người tiên phong trong lĩnh vực này là Sal Khan, nhà sáng lập của tổ chức phi lợi nhuận Khan Academy, người đã giới thiệu trợ lý AI của mình, Khanmigo, vào năm 2023.
Công cụ Khanmigo được thiết kế nhằm mục đích cá nhân hóa quy trình học tập. Sal Khan luôn nhấn mạnh rằng AI phải đóng vai trò là yếu tố tăng cường cho ý định của con người, hoạt động như một đối tác hỗ trợ chứ không phải là sự thay thế hoàn toàn cho các nhà giáo dục trong lớp học. Ví dụ, Khanmigo hỗ trợ học sinh từng bước nắm vững các chủ đề phức tạp, chẳng hạn như phép tính tích phân, đồng thời khuyến khích các em đặt thêm câu hỏi để hiểu sâu hơn về tài liệu. Hơn thế nữa, nó còn cung cấp các tính năng tương tác độc đáo, cho phép người học “trò chuyện” với các nhân vật lịch sử hoặc văn học, làm phong phú thêm quá trình tiếp thu kiến thức thực tế.
Sự phát triển nhanh chóng của AI có khả năng xử lý cảm xúc đã đặt ra những vấn đề nghiêm trọng liên quan đến sức khỏe tinh thần, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ—những người dễ tiếp nhận các hình thức tương tác mới nhất. Các nghiên cứu đã chỉ ra những trường hợp cá nhân AI vô tình đẩy thanh thiếu niên vào trạng thái lo lắng hoặc thậm chí tự gây thương tích, điều này cho thấy những lỗ hổng hiện hữu trong việc đảm bảo an toàn. Tiến sĩ Ashik Selim, một chuyên gia tư vấn tâm thần học tại Vương quốc Anh, cảnh báo rằng AI, vốn thiếu khả năng đọc các tín hiệu phi ngôn ngữ, không thể là sự thay thế thích hợp trong những tình huống đòi hỏi sự thấu hiểu cảm xúc tinh tế.
Các nhà phê bình bày tỏ lo ngại rằng sự phụ thuộc quá mức vào AI trong môi trường học đường có thể trở thành rào cản đối với việc hình thành các kỹ năng cốt lõi, ví dụ như tư duy phản biện và tương tác giữa các cá nhân. Tuy nhiên, việc áp dụng các hệ thống như Khanmigo, vốn đã nhận được đánh giá cao nhờ hỗ trợ làm bài tập về nhà và thậm chí phê bình các bài luận nộp vào đại học, đã chứng minh tiềm năng của chúng trong việc tối ưu hóa các nhiệm vụ thường nhật. Con đường phía trước đòi hỏi nỗ lực chung để xây dựng các quy tắc đạo đức rõ ràng và các biện pháp phòng ngừa, nhằm đảm bảo sự tích hợp hài hòa và có trách nhiệm của những công cụ mạnh mẽ này vào cấu trúc giáo dục của xã hội.
Điều cốt yếu là công nghệ phải đóng vai trò là chất xúc tác để phát triển tiềm năng con người, chứ không phải là nguồn gốc của sự bất hòa nội tại. Điều này đòi hỏi phải tập trung vào các nguyên tắc minh bạch, trách nhiệm giải trình và công bằng, những vấn đề đang được thảo luận ở cấp độ quốc tế, chẳng hạn như trong khuôn khổ Đài quan sát Toàn cầu về Đạo đức và Quản trị AI của UNESCO.