Nghiên cứu mới: Sự hiện diện của điện thoại thông minh khi ăn uống làm lệch hướng tập trung thị giác

Chỉ cần đặt điện thoại thông minh ở gần trong bữa ăn cũng đủ sức mạnh để chuyển hướng sự chú ý thị giác của con người sang chính thiết bị đó, ngay cả khi họ đang tập trung vào việc thưởng thức món ăn. Đây là kết quả từ một nghiên cứu do các nhà khoa học thuộc Đại học Công giáo Leuven (KU Leuven) tại Bỉ thực hiện. Công trình này đã hé lộ cách những thiết bị kỹ thuật số phổ biến đang âm thầm chiếm dụng tài nguyên nhận thức của chúng ta trong các hoạt động thường nhật. Khoa học tâm lý, với vai trò nghiên cứu các quy luật hoạt động tinh thần, tìm thấy sự xác nhận cho các nguyên tắc cơ bản về phân bổ sự chú ý ngay trong những bối cảnh sinh hoạt đời thường này.

Phần thực nghiệm của nghiên cứu có sự tham gia của 24 người trưởng thành thuận tay phải. Những người tham gia này được yêu cầu dùng bữa trong khi điện thoại di động được đặt ở bên trái, bên phải khay thức ăn, hoặc không có mặt. Sử dụng thiết bị theo dõi ánh nhìn (eye-tracking glasses), các nhà nghiên cứu đã ghi nhận một xu hướng ổn định: những người tham gia luôn có xu hướng hướng ánh mắt về phía có đặt điện thoại thông minh. Hiện tượng này được gọi là “sự dịch chuyển chú ý theo hướng bên” (lateralized shift of attention) – một lực hút tập trung về một phía. Sự dịch chuyển này xảy ra bất kể điện thoại được đặt bên trái hay bên phải, chứng minh rằng sự hiện diện vật lý của thiết bị là đủ để điều chỉnh hướng nhìn của chúng ta. Kết quả nghiên cứu đã được Ủy ban Đạo đức KU Leuven về các vấn đề Xã hội và Cộng đồng (SMEC) thông qua với số phê duyệt G-2024-7628-R2(MIN), nhấn mạnh tác động sâu rộng của công nghệ hiện đại lên các cơ chế chú ý cơ bản trong môi trường thực tế.

Việc nắm bắt được cơ chế tự động thu hút sự chú ý này có ý nghĩa then chốt trong việc thiết kế môi trường và xây dựng thói quen nhằm thúc đẩy sự tập trung cao độ, dù là trong thực hành ăn uống chánh niệm hay khi thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn phức tạp. Các nghiên cứu bổ sung về hành vi ăn uống chỉ ra rằng việc bị phân tâm bởi các thiết bị kỹ thuật số trong bữa ăn có liên quan đến việc tiêu thụ nhiều calo hơn, điều này có thể dẫn đến thừa cân và béo phì. Ví dụ, các chuyên gia nhận định rằng khi vừa xem video vừa sử dụng điện thoại, thức ăn được tiêu thụ một cách máy móc, vị giác hoạt động kém hiệu quả hơn, từ đó cản trở cảm giác no. Một nghiên cứu khác được tiến hành tại Vương quốc Anh phát hiện ra rằng những người vừa ăn trưa vừa xem TV đã tiêu thụ nhiều hơn 19% bánh quy so với những người ăn uống không bị phân tâm.

Quan niệm về mức độ chấp nhận được khi sử dụng điện thoại thông minh trên bàn ăn có sự khác biệt đáng kể. Một cuộc khảo sát do các nhà nghiên cứu từ Đại học Michigan thực hiện trên 1.163 người, trong độ tuổi từ 8 đến 88, cho thấy việc nhắn tin hoặc nghe các cuộc gọi ngắn được coi là dễ chấp nhận hơn so với việc sử dụng mạng xã hội kéo dài, do chúng chiếm ít thời gian hơn. Tuy nhiên, ngay cả khi điện thoại được coi là cần thiết cho các vấn đề khẩn cấp, mang lại tính hữu dụng trong mắt chủ sở hữu, những người xung quanh vẫn có xu hướng chấp nhận sự hiện diện của nó trên bàn ăn. Ngược lại, thương hiệu Tanuki của Nhật Bản, qua một thử nghiệm với 1.076 khách hàng, đã phát hiện ra rằng 88,4% thừa nhận điện thoại đã đánh cắp sự chú ý của họ khỏi người thân, và 66,8% cảm thấy món ăn ngon hơn sau khi cất điện thoại vào két an toàn trong khoảng một đến một tiếng rưỡi.

Việc hiểu rõ hiện tượng này, khi sự hiện diện vật lý của thiết bị, dù là đã tắt nguồn, vẫn tác động đến thị giác ngoại vi và gánh nặng nhận thức, mang lại những hàm ý sâu rộng. Để kiến tạo nên những môi trường số lành mạnh hơn, có lẽ cần phải tích hợp các tính năng cảnh báo ngay trên thiết bị, nhắc nhở người dùng về sự không phù hợp khi sử dụng chúng trong bữa ăn, như các nhà khoa học từ Đại học Michigan đã đề xuất. Việc hướng tới ăn uống chánh niệm, loại bỏ các yếu tố gây xao lãng, không chỉ giúp kiểm soát cân nặng mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể.