Hoạt động sáng tạo làm chậm quá trình lão hóa sinh học của não bộ, theo nghiên cứu quốc tế

Việc thường xuyên tham gia vào các hoạt động mang tính sáng tạo cho thấy khả năng làm chậm lại các tiến trình sinh học gây lão hóa não bộ. Đây là một công cụ dễ tiếp cận để kéo dài tuổi thọ nhận thức. Một nghiên cứu khoa học quốc tế gần đây đã đưa ra bằng chứng thuyết phục rằng những thú vui như khiêu vũ, chơi nhạc cụ hay tham gia các trò chơi chiến thuật có mối tương quan với một bộ não có vẻ ngoài trẻ hơn so với tuổi thực tế, trung bình là từ năm đến bảy tuổi đối với những người có kinh nghiệm chuyên sâu.

Tập thể các nhà khoa học quốc tế đã công bố những phát hiện này trên tạp chí Nature Communications vào tháng 10 năm 2025. Họ đã phân tích dữ liệu thu thập từ hơn 1400 tình nguyện viên đến từ 13 quốc gia khác nhau. Các nhà nghiên cứu đã áp dụng các kỹ thuật tiên tiến, bao gồm điện não đồ (EEG) và từ não đồ (MEG), để xây dựng cái gọi là “đồng hồ não bộ”. Công cụ này đánh giá tuổi sinh học dựa trên hoạt động điện và sự kết nối chức năng của não. Sự khác biệt giữa tuổi sinh học được tính toán này và tuổi theo lịch được gọi là “khoảng cách tuổi não” (BAG). Những người tham gia tích cực tham gia vào các hoạt động sáng tạo đã cho thấy BAG âm, một dấu hiệu rõ ràng cho thấy quá trình lão hóa đã được làm chậm lại.

Các cơ chế cốt lõi đằng sau hiệu ứng này được xác định là tính dẻo dai thần kinh, tức là khả năng não bộ tự tổ chức lại thông qua việc hình thành các kết nối thần kinh mới, và khả năng dự trữ nhận thức, thể hiện khả năng phục hồi của não trước các tổn thương. Mô hình tính toán chỉ ra rằng kinh nghiệm sáng tạo lâu dài giúp củng cố sự liên kết giữa các vùng não khác nhau. Điều này dẫn đến việc tăng cường hiệu suất của các mạng lưới thần kinh và các mô hình giao tiếp phối hợp hơn. Tác động tích cực này có thể nhân rộng tùy thuộc vào mức độ tham gia: ngay cả một cam kết ngắn hạn, ví dụ như 30 giờ học chiến lược trong trò chơi StarCraft II, cũng mang lại sự thu hẹp có thể đo lường được trong khoảng cách tuổi não.

Các nghiên cứu tương tự, như những nghiên cứu được thực hiện bởi Viện Sức khỏe Não bộ Toàn cầu (GBHI), được thành lập vào năm 2015 với sự hỗ trợ của The Atlantic Philanthropies, tập trung vào việc giảm thiểu quy mô và hậu quả của chứng mất trí nhớ trên phạm vi toàn cầu. GBHI, với các cơ sở nền tảng đặt tại Đại học California, San Francisco (UCSF) và Trinity College Dublin, nỗ lực cải thiện kết quả sức khỏe não bộ bằng cách làm việc với nhiều ngành và phương pháp tiếp cận đa dạng. Những kết quả này định vị sự sáng tạo là một trong những yếu tố hàng đầu đối với sức khỏe não bộ, ngang hàng với các khía cạnh đã được công nhận như chế độ ăn uống và tập thể dục.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa các hoạt động nghệ thuật vào danh sách các “chỉ định xã hội” nhằm thúc đẩy quá trình lão hóa khỏe mạnh và chống lại sự cô lập xã hội. Những sở thích sáng tạo đóng vai trò là yếu tố bảo vệ chống lại căng thẳng mãn tính và đại diện cho một nguồn lực hiệu quả về chi phí và đa dạng văn hóa cho các chiến lược phòng ngừa y tế. Do đó, sáng tạo không chỉ đơn thuần là một hình thức giải trí thú vị, mà còn là một sự can thiệp thần kinh sinh học tích cực, giúp tăng cường các nguồn dự trữ cấu trúc và chức năng của hệ thần kinh.