Một nghiên cứu đột phá được công bố trên tạp chí Nature Neuroscience vào ngày 21 tháng 8 năm 2025, đã đưa ra những hiểu biết mới đáng kể về khả năng phục hồi của não bộ con người. Các nhà nghiên cứu từ Đại học Cambridge và Đại học Pittsburgh đã phát hiện ra rằng bản đồ cơ thể trong não, cụ thể là vỏ não cảm giác, duy trì sự ổn định đáng kinh ngạc ngay cả sau khi một chi bị mất, đi ngược lại với quan niệm lâu đời về sự tái cấu trúc rộng rãi của não bộ.
Trong nhiều thập kỷ, các nhà khoa học thần kinh đã tin rằng khi một chi bị mất, các vùng não lân cận sẽ nhanh chóng 'xâm chiếm' và tái sử dụng vùng vỏ não trước đây đại diện cho chi bị mất. Lý thuyết này, được coi là một ví dụ điển hình về tính mềm dẻo của não bộ, đã được giảng dạy rộng rãi và cho rằng não bộ liên tục điều chỉnh để bù đắp cho sự mất mát. Tuy nhiên, những phát hiện mới này, dựa trên nghiên cứu theo dõi ba cá nhân trải qua phẫu thuật cắt bỏ tay, đã thách thức mạnh mẽ giả định này.
Sử dụng kỹ thuật chụp cộng hưởng từ chức năng (fMRI), nhóm nghiên cứu do Tiến sĩ Tamar Makin (Đại học Cambridge) và Tiến sĩ Hunter Schone (Đại học Pittsburgh) dẫn đầu, đã quan sát thấy rằng bản đồ não bộ tương ứng với bàn tay bị mất vẫn giữ nguyên cấu trúc và hoạt động gần như giống hệt nhau theo thời gian, ngay cả nhiều năm sau khi phẫu thuật. Tiến sĩ Hunter Schone nhận xét: "Bản đồ cơ thể trong não bộ được bảo tồn cao độ ở vỏ não cảm giác, bất chấp sự thay đổi rất lớn về đầu vào cảm giác trở về não." Tiến sĩ Tamar Makin cũng bày tỏ sự ngạc nhiên: "Mức độ bản đồ của chi bị mất vẫn nguyên vẹn thật đáng kinh ngạc. Điều này cho thấy vỏ não cảm giác dường như không nhận biết được rằng bàn tay đã không còn tồn tại."
Những phát hiện này có ý nghĩa sâu sắc đối với việc phát triển các thiết bị chi giả tiên tiến và phương pháp điều trị đau chi ma. Sự ổn định của các bản đồ thần kinh này cung cấp một nền tảng vững chắc, cho phép các giao diện não-máy tính (BCI) hoạt động hiệu quả hơn, giúp điều khiển chi giả một cách trực quan và chính xác hơn. Thay vì cố gắng 'sửa chữa' một bản đồ não được cho là đã bị tái cấu trúc, các nhà khoa học giờ đây có thể tập trung vào việc khai thác bản đồ ổn định này để tạo ra các kết nối thần kinh mạnh mẽ hơn.
Quan trọng hơn, nghiên cứu này gợi ý rằng các phương pháp điều trị đau chi ma hiện tại, vốn thường dựa trên giả định về sự tái cấu trúc não bộ, có thể cần được xem xét lại. Sự ổn định của bản đồ não có thể là lời giải thích cho hiện tượng đau chi ma, nơi các tín hiệu thần kinh từ vùng não của chi bị mất vẫn tiếp tục hoạt động. Điều này mở ra những hướng đi mới đầy hứa hẹn cho các liệu pháp, có thể tập trung vào việc điều chỉnh hoạt động của các vùng não ổn định này hoặc thậm chí xem xét lại các kỹ thuật phẫu thuật cắt bỏ ban đầu để tối ưu hóa kết quả lâu dài.
Nghiên cứu cũng đã so sánh kết quả với 26 người cụt chi lâu năm, cho thấy mô hình bản đồ tay và môi ổn định tương tự, ngay cả nhiều thập kỷ sau khi mất chi. Điều này củng cố thêm quan điểm rằng não bộ con người sở hữu một khả năng đáng kinh ngạc để duy trì cấu trúc cơ bản của mình, cung cấp một nền tảng kiên cường cho sự phát triển và thích ứng trong tương lai. Khả năng này không chỉ là sự trì trệ mà còn là một tiềm năng, cho phép con người khám phá những cách thức mới để tích hợp công nghệ và đạt được sự hiểu biết sâu sắc hơn về trải nghiệm của chính mình.