Amazon İşbirliği Antlaşması Örgütü (OTCA) üye ülkelerinin liderleri, Amazon ekosistemini koruma taahhütlerini güncellemek ve Brezilya'nın Belém kentinde düzenlenecek COP30 iklim zirvesine hazırlık amacıyla bölgesel işbirliğini güçlendirmek üzere önemli bir adım attı. Kolombiya'nın başkenti Bogota'da düzenlenen beşinci bölgesel liderler zirvesinde, Amazon'un korunmasına yönelik taahhütleri güncelleyen ve COP30 hazırlıklarında komşu ülkeleri de sürece dahil eden Bogota Deklarasyonu kabul edildi.
Bu tarihi deklarasyon, 2023 tarihli Belém Deklarasyonu'nu bölgesel Amazon işbirliği için bir çerçeve olarak yeniden teyit ederken; iklim, ormanlar, biyoçeşitlilik, restorasyon, biyoekonomi, yerli halkların korunması, çevresel güvenlik ve kurumsal güçlendirme gibi alanlarda acil eylem için net yönlendirmeler belirliyor. Deklarasyon ayrıca, polis, yargı ve istihbarat işbirliği, altın izlenebilirliği, yasa dışı madencilik ve vahşi yaşam kaçakçılığıyla mücadelede bölgesel koordinasyonda kaydedilen ilerlemeleri de vurguluyor.
Liderler, başkanlık toplantılarını örgütün en üst düzeyine taşıyacak bir değişiklik protokolünü de destekleyerek Daimi Sekreterliğin güçlendirilmesi yönünde taahhütte bulundular. Ayrıca, Tecrit Halindeki ve İlk Temas Halindeki Yerli Halkların (PIACI) farklılaştırılmış korunmasını yeniden teyit ettiler ve atalardan kalma bilgilerin ve somut olmayan kültürel mirasın korunmasına yönelik kararlılıklarını bildirdiler.
Bilim insanları, Amazon'un geri dönülmez bir noktaya yaklaştığı konusunda uyarıda bulunurken, özellikle Profesör Carlos Nobre gibi uzmanlar, ormansızlaşmanın %20-25'lere ulaşması veya küresel ısınmanın 2.0-2.5°C'ye yükselmesi durumunda bu kritik eşiğin aşılabileceğini belirtiyor. Bu durum, yağmur desenlerinde ciddi azalmalar ve ormanların savanlara dönüşmesi gibi sonuçlar doğurabilir. Bu bağlamda, Brezilya hükümetinin COP30'da tanıtılması planlanan Ormanlar İçin Sonsuza Dek Fonu (TFFF) gibi yenilikçi finansman mekanizmaları büyük önem taşıyor. TFFF, tropikal ormanları korumak için yılda yaklaşık 4 milyar dolar mobilize etmeyi hedefliyor ve ormanları koruyan ülkelere, uydu görüntüleriyle teyit edilen ormansızlaşma oranlarına bağlı olarak ödemeler yapacak. Fonun, yerli halklara ve yerel topluluklara yönelik ödemelerin en az %20'sini ayırma taahhüdü de dikkat çekiyor.
Deklarasyonun, yerli halkların katılımını güçlendirme yönündeki adımları, örneğin Amazon Yerli Halkları Mekanizması'nın (MAPI) oluşturulması, olumlu karşılansa da, fosil yakıtların kullanımı ve enerji geçişi konularında daha net ve somut adımlar atılması gerektiği yönünde sivil toplum kuruluşlarından eleştiriler de mevcut. Bazı gruplar, Amazon'u fosil yakıtlardan arındırılmış bir bölge ilan etme çağrısında bulunurken, deklarasyonda bu konuya yeterince değinilmediği ifade ediliyor. Buna rağmen, Bogota Deklarasyonu, Amazon ülkelerinin iklim değişikliğiyle mücadeledeki ortak kararlılığını ve COP30'a güçlü bir sesle gitme isteğini ortaya koyuyor. Bu zirve, Amazon'un korunması ve sürdürülebilir kalkınması için atılacak adımların küresel ölçekte nasıl yankı bulacağının bir göstergesi olacak.