Çekya'dan arkeologlar, Plzeň Bölgesi'nin kuzey kesiminde yüzlerce altın ve gümüş sikke, takı ve bronz eşyadan oluşan son derece önemli bir keşfi kamuoyuna duyurdu. Yaklaşık olarak MÖ 6. yüzyıl ile MÖ 1. yüzyıl arasına tarihlenen bu büyük hazine, Kelt kültürünün La Tène dönemiyle doğrudan ilişkilidir. Kazı çalışmaları 2021 yılından bu yana titizlikle sürdürülmekle birlikte, araştırmacılar projenin kilit aşamalarından birini 2025 yılında tamamlayarak elde ettikleri ilk sonuçları geniş kitlelere sundular.
Çek Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü Müdürü Jan Mařík, projenin temel amacının, “kara kazıcıların faaliyetleri, tarımsal toprak işleme ve doğal faktörler nedeniyle doğrudan tehdit altında bulunan hareketli arkeolojik buluntuları kurtarmak” olduğunu ifade etti. Bu kritik durum nedeniyle, alanın kesin konumu büyük bir gizlilik içinde korunmaktadır. Arkeologlar, koordinatların açıklanmasının yasa dışı hazine avcılarını bölgeye çekmesinden ve siteye zarar vermesinden ciddi şekilde endişe duymaktadırlar.
Bulunan eserlerin niteliğine bakılırsa, bu alanın kalıcı bir yerleşim yeri olmaktan ziyade, farklı bölgelerden gelen Keltlerin buluştuğu mevsimlik bir ticaret merkezi veya panayır alanı işlevi gördüğü anlaşılmaktadır. Arkeolog David Daneček, bulguların muhtemelen insanlar tarafından kazara kaybedildiğini düşünüyor. Küçük sikkeler ve takılar, ticaret veya takas işlemleri sırasında kolaylıkla düşmüş olabilir.
Daneček ayrıca, bulunan altın ve gümüş külçe parçalarının, ilkel para biçimlerine benzer şekilde bir ödeme aracı olarak kullanılmış olabileceği ihtimalini dile getirdi. Alternatif bir görüş ise, bu değerli metallerin ticari anlaşmaları güvence altına alan yerel bir şefin kontrolü altında bulunmasıdır. Bu durum, Kelt ekonomisinin işleyişine dair önemli ipuçları sunmaktadır.
Hazine, hayvan figürlerinin işlendiği minyatür, zarifçe basılmış sikkeler, bronz tokalar, iğneler, bilezikler, kolyeler ve dikkat çekici bir at figürünü içermektedir. Keşfin en değerli parçalarından biri ise, La Tène medeniyetinden daha eski bir kültürel katmana işaret eden Hallstatt dönemine ait altın takılardır.
Bu farklı dönemlere ait eserlerin bir arada bulunması, araştırmacılara Orta Avrupa'daki ekonomik ve zanaat geleneklerinin birkaç yüzyıl boyunca nasıl bir dönüşüm geçirdiğini izleme imkanı sağlamıştır. Keşif, Keltlerin sadece savaşçı bir toplum değil, aynı zamanda sofistike ticaret ve zanaat geleneklerine sahip olduğunu gösteriyor.
Kuzey Plzeň Müzesi ve Galerisi'nden Arkeolog Daniel Stranik, bulgunun uluslararası ölçekteki önemini vurguladı: “Altın ve gümüş sikkeler arasında bilim dünyasında daha önce bilinmeyen türler bulunmaktadır. Bu keşif, Bohemya'daki Kelt sikke basımının gelişimine dair mevcut bilgilerimizi temelden değiştirebilir.” Stranik’e göre, metallerin alaşım analizi ve darphane tekniklerinin incelenmesi, üretim merkezlerini ve Orta Avrupa Kelt kabileleri arasındaki ticari bağlantıların kapsamını belirlemeye yardımcı olacaktır.
Arkeolojik eserlerin kayıt altına alınması sürecinde modern, tahribatsız yöntemler kullanıldı. Bunlar arasında 3D tarama, stratigrafik çekim ve alaşımların kimyasal-spektral analizi yer almaktadır. Bu yöntemler, kültürel katmana müdahaleyi en aza indirerek buluntuların bağlamının korunmasını sağladı. Arkeologlar her sezon alana geri dönerek stratigrafiyi netleştirdi ve antik pazarın mekansal yapısı hakkında yeni veriler topladı.
Koleksiyonun bir kısmı, daha önce bir Sistersiyen manastırının bulunduğu ve hac kompleksinin işlediği bölgenin tarihi merkezi olan Mariánská Týnice Müzesi'nde sergilenmektedir. Ancak Müze Müdürü Pavel Kodera'nın belirttiği gibi, “Sergilenenler, buluntuların yalnızca küçük bir kısmıdır. En eşsiz parçalar güvenli bir depoda tutulmakta ve tam bilimsel değerlendirme tamamlandıktan sonra kamuoyuna sunulacaktır.”
Tarihçiler, yaygın kanının aksine Keltlerin sadece Avrupa'nın batı sınırlarında yaşamadığını, aynı zamanda günümüz Çekya, Almanya, Avusturya ve Balkanlar topraklarını da yoğun bir şekilde iskan ettiğini belirtmektedir. Onların kültürü, güçlendirilmiş oppidum'lardan bu tür ritüel hazinelere kadar bölgenin arkeolojik peyzajında silinmez bir iz bırakmıştır.
Bu yeni keşif, Çek arkeoloji müzelerinin koleksiyonunu zenginleştirmekle kalmadı, aynı zamanda yağmacı kazı izleri olmadan Keltlerin ekonomik ve manevi yaşamını incelemek için eşsiz bir fırsat sundu. Plzeň Bölgesi'nin yeşil tepelerinde saklı kalan bu “gizli pazar,” Demir Çağı'nın zanaatı, ticareti ve kutsal geleneklerini birleştiren Avrupa'nın en gizemli kültürlerinden birini anlamanın anahtarı haline gelmiştir.