Dört ayaklı dostlarımızla güvenli ve saygılı bir ilişki kurmanın temel taşı, köpeklerin vücut dilini doğru bir şekilde anlamaktan geçer. Dışarıdan sakin görünen bir hayvan bile, özellikle doğrudan göz temasının çok uzun süre sürdürülmesi gibi kişisel sınırları ihlal edildiğinde, beklenmedik tepkiler verebilir. Köpeklerin sosyal dünyasında, dikkatli ve uzun süreli bakış, nadiren duygusal bir bağ kurma aracıdır; aksine, çoğu zaman bir meydan okuma veya açık bir tehdit olarak yorumlanır.
Bu içgüdü, doğrudan bakışın genellikle hakimiyet kurmaya veya bir kavgayı başlatmaya işaret ettiği kurt atalarından miras kalmıştır. Evcil köpekler, bu davranışı insanın niyetini değerlendirmek için kullanmaktadır. Tanımadık birinin ısrarla köpeğin gözlerinin içine bakması, hayvan tarafından saldırgan bir eylem olarak algılanabilir. En cana yakın evcil hayvanlar dahi, tehdit algıladıklarında huzursuzluk duyabilir veya savunma mekanizması geliştirebilir. Bu nedenle, bir köpekle ilk karşılaşıldığında, doğrudan göz temasından kaçınılması ve hayvanın çevresel görüşle (yan bakışla) izlenmesi tavsiye edilir.
Deneyimli köpek eğitmenleri, bu tür hassas durumlarda soğukkanlılığın korunmasını ve ani hareketlerden kesinlikle kaçınılmasını öğütler. Başın hafifçe yana çevrilmesi veya yavaşça birkaç kez göz kırpma gibi yumuşak sinyaller, köpekler tarafından barışçıl niyetin ve zarar verme isteğinin olmadığının işaretleri olarak okunur. Bu davranış biçimi, sosyal gruptaki dengeyi korumaya yardımcı olur ve gereksiz çatışmaları engeller. Bu mekanizmanın evrimsel kökleri oldukça derindir: Köpekler, doğrudan ve göz kırpmadan yapılan temasın genellikle mücadeleye hazır olma veya üstünlüğü onaylama anlamına geldiği sosyal hiyerarşilerinde bakışı aktif olarak kullanırlar.
Ev ortamında bu ince detaylar kolaylıkla gözden kaçabilir, ancak hayvanlar göz temasını güçlü bir sosyal belirteç olarak algılamaya devam ederler. Köpekler, kendilerini güvensiz hissettiklerinde uzun süreli doğrudan bakıştan kaçınma eğilimindedirler; tam tersine, kararlılıklarını vurgulamak istediklerinde bu teması sürdürürler. İlginç bir bulgu olarak, oyun veya eğitim anlarında köpekler sıklıkla sahibinin bakışını ararlar; bu, dikkat ve ortak aktivite arzusunun açık bir göstergesidir. Araştırmalar, bu tür etkileşim anlarında hem insanda hem de hayvanda güven ve yakınlıkla ilişkilendirilen oksitosin hormonunun seviyesinin yükseldiğini ortaya koymaktadır.
Eğer bir köpek bakışını çeviriyor veya göz temasından kaçınıyorsa, onu ısrarla kendine bakmaya zorlamak kesinlikle yapılmaması gereken bir davranıştır, zira bu, baskı olarak algılanabilir ve yoğun strese neden olabilir. Öte yandan, çoban köpekleri (Ovtcharki) ve Border Collie gibi bazı ırkların eğitim süreçlerinde, köpeklere komutla göz temasını sürdürmeleri öğretilir. Özellikle çoban ırkları, sürüyü yüksek sesli komutlar veya fiziksel müdahale olmaksızın yönlendirmek için “kontrol edici bakış” adı verilen özel bir bakış tekniği kullanırlar.
Tanımadık bir köpekle tanışırken, veterinerler azami dikkatli olunmasını şiddetle tavsiye ederler. Hemen el uzatmak, eğilmek veya doğrudan gözlerinin içine dik dik bakmak uygun değildir. Daha nötr bir yaklaşım, bakışı köpeğin kulaklarına veya vücuduna yönlendirmektir; bu, bir meydan okuma olarak algılanmaz. Eğer hayvan inisiyatif gösterir ve kendiliğinden yaklaşırsa, ani hareketlerden kaçınarak ve rahat mesafeyi kendisinin belirlemesine izin vererek, yavaşça koklaması için elinizi uzatabilirsiniz. Bakışa verilen tepki, yaş, mizaç ve sağlık durumu gibi bireysel özelliklere bağlıdır. Özetle, köpeklerin dünyasında göz teması, bağlama ve kurulan ilişkiye göre hem bir uyarı hem de derin bir sevgi anlamına gelebilen, çok yönlü bir sözsüz iletişim aracıdır.