Meksika'nın Oaxaca eyaletindeki Santiago Juxtlahuaca belediyesi, yerel halkın kültürel mirasına ve dilsel kimliğine sahip çıkma yolunda önemli bir adım attı. İnsan hakları savunucusu María Anabel Martínez Villavicencio tarafından Nisan 2025'te başlatılan hukuki süreç, belediye yetkilileri ve Ulusal Yerli Diller Enstitüsü (INALI) tarafından İspanyolca ve Mixtecçe dillerinde resmi sokak isimlerinin uygulanmaması nedeniyle temel bir hak ihlali olduğu savunusuyla sonuçlandı. Bu girişim, yerli dillerin korunması ve yaşatılması adına önemli bir dönüm noktası olarak görülüyor.
Martínez Villavicencio'nun başvurusu üzerine bir yargıç, yetkilileri bir toplantı yapmaya ve nüfusun %20'sinin Mixtecçe konuşup konuşmadığını belirlemeye çağırdı. Ayrıca, resmi sokak isimleri ve yer adları için ikilemli tabelaların uygulanabilirliğinin değerlendirilmesi emredildi. Bu hukuki sürecin ardından, 14 Ağustos 2025 itibarıyla Santiago Juxtlahuaca belediyesi, mahkeme kararını yerine getirerek sokak tabelalarını hem Mixtecçe hem de İspanyolca olarak yerleştirdi. Bu uygulama, önemli yerli nüfusa sahip diğer Meksika belediyeleri için de emsal teşkil edebilecek bir yasal dayanak oluşturuyor. Mixtecçe gibi diller, nesiller boyunca aktarılan kültürel bilgiyi, gelenekleri ve dünyaya bakış açılarını barındırmaktadır. Bu nedenle, bu dillerin kamusal alanda görünür kılınması, dilin yalnızca bir iletişim aracı olmanın ötesinde, kimliğin ve kültürel sürekliliğin temel bir taşıyıcısı olduğunu vurgulamaktadır. Santiago Juxtlahuaca'daki ikilemli tabela uygulamasının, yerli dillerin kamusal alanda tanınması ve saygı görmesi açısından taşıdığı anlam büyüktür. Bu tür girişimler, yerli dillerin yeniden canlanmasına ve konuşan topluluklar arasında gurur duygusunun pekişmesine katkı sağlar.