Japon Araştırmacılar Beyin Aktivitesini Metne Çeviren 'Zihin Altyazılama' Tekniğini Tanıttı

Japonya'da NTT İletişim Bilim Laboratuvarları'ndan Tomoyasu Horikawa liderliğindeki bir araştırma ekibi, insan beynindeki aktiviteyi doğrudan açıklayıcı metinlere dönüştürebilen "zihin altyazılaması" (mind-captioning) adı verilen yeni bir yöntem geliştirdi. Bu çalışma, sözel olmayan zihinsel imgelerin yorumlanması alanında önemli bir gelişme olarak değerlendirilmekte ve nörobilim alanında derin etkiler yaratma potansiyeli taşımaktadır. Araştırmanın detayları, 5 Kasım 2025 tarihinde saygın bilim dergisi Science Advances'ta yayımlandı.

Çalışmanın temel hedefi, konuşma güçlüğü çeken bireyler için iletişim yardımcıları geliştirmek amacıyla sözel olmayan zihinsel temsiller ile dil arasındaki köprüyü kurmaktır. Deneysel süreçte, altı gönüllü katılımcı, işlevsel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) cihazına bağlanarak 2.180 adet sessiz video klibi izledi. Horikawa ve ekibi, bu fMRI verilerini kullanarak, katılımcıların gözlemlediği görsel içeriği yansıtan tutarlı cümleler üretebilen bir yöntem ortaya koydu. Bu başarı, yapay zeka ve büyük dil modellerinin (LLM'ler) kullanılmasıyla, beyin aktivitesinin anlamsal özelliklerinin çözümlenmesine dayanmaktadır; bu, geleneksel olarak dil ile ilişkilendirilen beyin bölgelerinin aktivitesine dayanmaksızın metin üretilebildiğini gösteriyor.

Zihin altyazılaması, yalnızca izlenen içeriği değil, aynı zamanda katılımcıların hatırladığı içerikleri de metne dökme yeteneği gösterdi; bu, anıların ve hayal gücünün de bu sistemle yorumlanabileceği anlamına gelmektedir. Araştırmacılar, bu gelişmenin, felç veya ALS gibi durumlar nedeniyle konuşma yeteneğini kaybetmiş bireyler için iletişimde alternatif bir yol açma potansiyeline sahip olduğunu belirtiyorlar. Sistem, dil ağı hasar görmüş kişilerde bile işlev görebilme potansiyeli sergilemektedir.

Ancak bu ilerlemeler, zihinsel gizlilik ve istenmeyen düşünce yorumlanması riskleri konusunda etik kaygıları da beraberinde getirmektedir. Etik uzmanları, katı rıza ve düzenlemelerin gerekliliğini vurgulamaktadır. Horikawa, mevcut yaklaşımın özel düşünceleri kolayca okuyamayacağını belirtse de, sistemin henüz pratik kullanım için yeterince doğru olmadığını kabul etmektedir. Bu teknoloji, beyin aktivitesinin dil ile nasıl kodlandığına dair yeni yollar açarken, nörobilim ve yapay zeka alanlarının kesişiminde yeni bir dönemin başlangıcını işaret etmektedir.