Rada Unii Europejskiej w dniu 13 października bieżącego roku formalnie zatwierdziła odnowienie porozumienia dotyczącego wolnego handlu w sektorze rolnym z Ukrainą. To istotne posunięcie wpisuje się w ramy wyjątkowych środków wsparcia udzielanego Kijowowi i ma na celu stopniowe oraz częściowe zliberalizowanie przepływów handlowych. Proces ten realizowany jest w ramach funkcjonującej Pogłębionej i Wszechstronnej Strefy Wolnego Handlu (DCFTA). Decyzja ta ma wymiar zarówno symboliczny, jak i praktyczny, torując drogę do głębszej integracji gospodarczej. Oczekuje się, że ostateczne przyjęcie i wejście w życie tego dokumentu nastąpi podczas nadchodzącej sesji handlowej Komitetu Stowarzyszenia UE-Ukraina.
Lars Løkke Rasmussen, Minister Spraw Zagranicznych Danii, kraju przewodniczącego obecnie Radzie UE, stanowczo podkreślił obopólne korzyści wynikające ze zniesienia barier celnych. Zaznaczył on, że ta liberalizacja handlu jest kluczowa dla zapewnienia Ukrainie trwałej stabilności gospodarczej w obliczu trwającego konfliktu. Ponadto, jak stwierdził Rasmussen, działanie to w znaczący sposób przyczyni się do dalszej integracji Ukrainy ze strukturami Unii Europejskiej, wzmacniając jej pozycję na europejskim rynku wewnętrznym i ułatwiając przyszłe członkostwo.
Warunkiem dostępu ukraińskich produktów rolnych do wspólnego rynku Unii Europejskiej jest ich stopniowe dostosowywanie do rygorystycznych norm wspólnotowych. Obejmuje to harmonizację przepisów, zwłaszcza w zakresie dobrostanu zwierząt, stosowania pestycydów oraz standardów dotyczących weterynaryjnych środków farmaceutycznych. Wprowadzenie nowej umowy handlowej jest bezpośrednim następstwem wygaśnięcia dotychczasowego mechanizmu, znanego jako „handlowy bezwiz”, którego okres obowiązywania formalnie zakończył się w czerwcu 2025 roku. Nowe regulacje mają zapewnić bardziej ustrukturyzowane i trwałe ramy współpracy gospodarczej.
Przy opracowywaniu nowych regulacji uwzględniono interesy najbardziej wrażliwych sektorów rolnictwa w krajach członkowskich UE. Z tego względu, w odniesieniu do kluczowych towarów, takich jak cukier, drób, jaja, pszenica, kukurydza oraz miód, dostęp do rynku pozostanie ściśle kontrolowany, ograniczony i wprowadzany wyłącznie w sposób etapowy. Z drugiej strony, pełna liberalizacja jest rozważana jedynie dla pozycji uznanych za mniej wrażliwe, do których zalicza się na przykład mleko i szeroka gama produktów mlecznych. Aby skutecznie zapobiegać nieprzewidzianym wstrząsom na rynku wewnętrznym, w umowie przewidziano solidny mechanizm ochronny (klauzulę bezpieczeństwa), który może zostać natychmiast uruchomiony przez którąkolwiek ze stron w przypadku stwierdzenia poważnego naruszenia stabilności stosunków rynkowych i destabilizacji cen.
Inicjatywa handlowa jest tylko jednym z elementów szeroko zakrojonego planu integracji europejskiej Ukrainy. Warto przypomnieć chronologię wydarzeń: wniosek o członkostwo w UE złożono w 2022 roku, a status kandydata przyznano jeszcze w tym samym roku. Następnie, w grudniu 2023 roku, Rada Europejska podjęła historyczną decyzję o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych, które oficjalnie zainaugurowano w czerwcu 2024 roku. Równolegle do tych procesów politycznych, Unia Europejska zapewnia wsparcie finansowe poprzez program „Instrument dla Ukrainy” (Ukraine Facility) na lata 2024–2027. Ten mechanizm finansowy ma do dyspozycji łączną sumę do 50 miliardów euro, przeznaczoną na preferencyjne pożyczki oraz dotacje, które są kluczowe dla wspierania reform strukturalnych i procesu odbudowy kraju po zniszczeniach wojennych.