Unia Europejska podjęła decyzję o zatwierdzeniu pożyczki w wysokości 35 miliardów euro dla Ukrainy, która ma wesprzeć odbudowę kraju. Kluczowym elementem tego wsparcia jest wykorzystanie zysków generowanych przez zamrożone rosyjskie aktywa. Decyzja ta jest częścią szerszego zobowiązania G7, które w czerwcu 2024 roku ustaliło wsparcie finansowe dla Ukrainy na kwotę do 50 miliardów dolarów, opierając się na zamrożonych aktywach Rosji.
Pożyczka, zatwierdzona w październiku 2024 roku, ma zostać wypłacona do października 2025 roku. Mechanizm działania opiera się na emisji obligacji UE z gwarancją państw członkowskich, które zostaną wymienione na odsetki generowane przez zamrożone rosyjskie aktywa. Szacuje się, że zamrożone aktywa Rosji wynoszą ponad 200 miliardów euro, a ich roczny dochód z odsetek wynosi około 2,5-3 miliardów euro. Celem jest zapewnienie natychmiastowej pomocy finansowej dla Ukrainy, z założeniem, że ostateczne rozliczenie kosztów wojennych spocznie na Rosji.
Decyzja ta, choć innowacyjna, budzi pewne kontrowersje. Rosja ostro skrytykowała działania UE, nazywając je „kradzieżą” i grożąc długotrwałymi działaniami prawnymi. W Stanach Zjednoczonych pojawiły się również obawy dotyczące gwarancji spłaty pożyczki, co skłoniło Waszyngton do zażądania od krajów UE potwierdzenia, że środki na spłatę faktycznie pochodzić będą z zamrożonych rosyjskich aktywów. Unia Europejska podkreśla swoje zaangażowanie we wsparcie Ukrainy, monitorując efektywne wykorzystanie środków na odbudowę infrastruktury i wsparcie gospodarki.
Finansowanie to może być przeznaczone na priorytetowe wydatki budżetu państwa w sektorze społecznym, wojskowym oraz na odbudowę. Od lutego 2022 roku Unia Europejska jest największym dostawcą bezpośredniego wsparcia budżetowego dla Ukrainy, przekazując łącznie 62,5 miliarda euro.
Mechanizm ERA, wart do 50 miliardów dolarów, przewiduje udzielenie Ukrainie pożyczki, która jest spłacana z przychodów generowanych przez zamrożone rosyjskie aktywa suwerenne. Warto również wspomnieć o planach dotyczących „pożyczki reparacyjnej”, która miałaby zostać udzielona Ukrainie na podstawie sald gotówkowych z zapadających papierów wartościowych zamrożonych po inwazji Rosji. Pożyczka ta miałaby być spłacona przez Ukrainę dopiero po otrzymaniu reparacji wojennych od Rosji w ramach porozumienia pokojowego, co pozwoliłoby na natychmiastowe wydatkowanie środków. Ryzyko związane z tą pożyczką miałoby być ponoszone zbiorowo przez kraje europejskie lub przez nie i inne kraje G7.
Szacuje się, że z około 300 miliardów dolarów zamrożonych aktywów, 210 miliardów euro znajduje się w Europie, z czego 185 miliardów euro w Euroclear, europejskim depozycie papierów wartościowych. Z tej kwoty około 176 miliardów euro stało się gotówką w miarę zapadania papierów wartościowych, a pozostałe 9 miliardów ma zapłacić w 2026 roku. Podjęte działania stanowią wyraz silnego zaangażowania UE i G7 w długoterminową odbudowę Ukrainy, jednocześnie otwierając nowe możliwości w dziedzinie międzynarodowej dyplomacji finansowej. Ten krok może stanowić precedens dla przyszłego wykorzystania zamrożonych aktywów państwowych w podobnych sytuacjach geopolitycznych, choć wiąże się z tymi złożonymi kwestiami prawnymi i ekonomicznymi.