W obliczu narastającego kryzysu mieszkaniowego, który dotyka miliony obywateli Unii Europejskiej, Komisja Europejska przygotowuje się do wprowadzenia swojego pierwszego kompleksowego Planu Dostępnego Budownictwa Mieszkaniowego. Inicjatywa ta, której szczegóły mają zostać ujawnione na początku 2026 r., ma na celu wsparcie państw członkowskich, regionów i miast w zwiększaniu podaży przystępnych cenowo i zrównoważonych lokali mieszkalnych, kładąc nacisk na poprawę dostępu dla osób najbardziej potrzebujących. Ta proaktywna polityka jest odpowiedzią na apel burmistrzów głównych europejskich metropolii, którzy w maju 2025 roku zainicjowali Europejski Plan Działania na rzecz Mieszkalnictwa, domagając się natychmiastowej interwencji ze strony UE. Komisarz ds. Energii i Mieszkalnictwa, Dan Jørgensen, podkreślił potrzebę wspólnego wysiłku i "nowej fali inwestycji", aby zapewnić wszystkim obywatelom godne warunki mieszkaniowe.
W ramach planu proponowane są nowe mechanizmy finansowania oraz rewizja zasad pomocy państwa, co ma ułatwić krajowe wydatki i odblokować alternatywne źródła inwestycji, potencjalnie poprzez paneuropejską platformę. Burmistrzowie zaproponowali mobilizację 300 miliardów euro na fundusz mieszkań dostępnych, z czego co najmniej 100 miliardów euro w formie dotacji, co stanowi znaczący krok w kierunku rozwiązania problemu.
Dane z początku 2025 roku wskazują, że koszty mieszkań w wielu krajach UE nadal rosną szybciej niż płace, pogłębiając kryzys dostępności. Raport Eurostatu wykazał 5% wzrost średnich wydatków mieszkaniowych dla gospodarstw domowych w ciągu ostatniego roku, z nieproporcjonalnie dużym wpływem na grupy o niższych dochodach. Ponad jedna czwarta osób w wieku 15-29 lat w UE żyje w przeludnionych warunkach, a wielu młodych Europejczyków opuszcza domy rodzinne dopiero po trzydziestce z powodu trudności w samodzielnym zakupie lub wynajmie mieszkania. W 2023 roku około jedna na dziesięć osób w Europie przeznaczała 40% lub więcej swojego dochodu na koszty związane z mieszkaniem.
Analizy ekspertów wskazują, że sukces planu zależy od zaangażowania państw członkowskich we współfinansowanie i terminowe wdrażanie. Europejskie Centrum Polityki (EPC) zauważa, że rewizja zasad pomocy państwa musi być starannie zbilansowana, aby nie zakłócać rynku, jednocześnie umożliwiając niezbędne inwestycje publiczne. Długoterminowe konsekwencje kryzysu mieszkaniowego, takie jak ograniczona mobilność pracowników i niższe wydatki konsumpcyjne, są znaczące. Komisja zamierza również podwoić wsparcie dla mieszkalnictwa w ramach Polityki Spójności i przeglądać zasady pomocy państwa, aby złagodzić krajowe ograniczenia wydatkowe. Komisja Europejska uznaje powagę sytuacji w Portugalii i zamierza zająć się nią w ramach nadchodzącego planu, który obejmie kwestie finansowania, pomocy państwa i ograniczeń dotyczących wynajmu krótkoterminowego. Ta inicjatywa, choć ambitna, stanowi ważny sygnał o rosnącej świadomości i woli politycznej na szczeblu unijnym do podjęcia skoordynowanych działań na rzecz zapewnienia wszystkim obywatelom dostępu do bezpiecznego, przystępnego cenowo i zrównoważonego dachu nad głową.