W miejscowości Borkowo, niedaleko Inowrocławia, w 2025 roku archeolodzy dokonali niezwykłego odkrycia – cmentarzyska z X wieku, które może znacząco wpłynąć na nasze rozumienie wczesnej historii Polski. Znalezisko to, obejmujące około dwudziestu pochówków, jest silnie powiązane z okresem panowania księcia Mieszka I. Jest to pierwsze masowe pochówek z tego okresu odkryte w Polsce i może stanowić unikalny przypadek w Europie, ponieważ masowe pochówki z tego okresu są niezwykle rzadkie, częściej spotyka się pojedyncze szczątki.
Odkryte groby zawierały szczątki wojowników, a wśród nich znaleziono bogate wyposażenie grobowe, takie jak topory bojowe, ozdoby ze srebra i importowanych kamieni, co podkreślało status zmarłych. Analiza antropologiczna ujawniła, że średni wzrost pochowanych mężczyzn wynosił około 1,80 metra, co było znacząco więcej niż przeciętny wzrost populacji w tamtym okresie. Wskazuje to na elitarność grupy. Jeden z odkrytych szkieletów należał do około 35-letniego mężczyzny, pochowanego z żelaznymi grotami strzał, a jego dobrze rozwinięte łopatki sugerują intensywne treningi łucznicze. Inny zmarły wykazywał zmiany zwyrodnieniowe typowe dla osób spędzających niemal cały czas w siodle, co może świadczyć o jego roli jako jeźdźca.
Piotr Alagierski, który kierował pracami archeologicznymi, określił odkrycie jako „fenomenalne”, zaznaczając, że jest to rzadka okazja, by móc połączyć cmentarzysko z miejscem zamieszkania pochowanych tam ludzi. To powiązanie z grodziskiem potwierdza, że zmarli byli mieszkańcami osady, co pozwala na głębsze zrozumienie życia społeczności z X wieku. Warto zaznaczyć, że choć okres ten to czas postępującej chrystianizacji, pochówki w Borkowie wciąż noszą ślady pogańskich tradycji, takich jak wyposażanie zmarłych w przedmioty codziennego użytku i broń.
Badania wskazują, że średni wzrost mężczyzn w Polsce w X wieku był znacznie wyższy niż w innych regionach Europy. Podczas gdy w Europie Północnej średni wzrost mężczyzn we wczesnym średniowieczu szacowano na około 173,4 cm, wojownicy z Borkowa osiągali średnio 180 cm, a nawet więcej. Ta różnica jest znacząca i może świadczyć o lepszych warunkach życiowych i odżywianiu elity społecznej tamtego okresu. W porównaniu do współczesnych danych, gdzie średni wzrost mężczyzn w Polsce wynosi około 177,3 cm, wojownicy z X wieku byli wyraźnie wyżsi od dzisiejszych rodaków.
Odkrycie to nie tylko wzbogaca naszą wiedzę o uzbrojeniu i fizyczności wojowników z czasów Mieszka I, ale także sugeruje, że Borkowo mogło odgrywać znacznie ważniejszą rolę w państwie Piastów, niż dotychczas sądzono. Badacze historii mogą być zmuszeni do weryfikacji dotychczasowej wiedzy o tym regionie Polski, co czyni to znalezisko kamieniem milowym w archeologii i historii kraju.