Wykopaliska archeologiczne w Sefertepe w Turcji, będące częścią projektu „Badania nad okresem neolitu w Şanlıurfa – Projekt Taş Tepeler”, przyniosły niezwykłe odkrycie – 12 ludzkich czaszek liczących ponad 10 500 lat.
Znaleziska te, dokonane w 2025 roku, rzucają nowe światło na złożone praktyki kulturowe i duchowe wczesnych społeczności ludzkich. Prace archeologiczne, prowadzone pod kierownictwem prof. nadzw. Emre Güldoğana z Uniwersytetu w Stambule, kontynuują badania rozpoczęte w poprzednim roku. W ubiegłym sezonie odkryto tam tzw. „pokój czaszek”, zawierający 31 czaszek i ich fragmentów. W bieżącym sezonie do kolekcji dołączyło 12 nowych czaszek, znalezionych w dwóch odrębnych celach, co znacząco poszerza wiedzę o tym stanowisku. Odkrycia te są wspierane przez Ministerstwo Kultury i Turystyki Turcji.
Prof. dr Yılmaz Selim Erdal z Uniwersytetu Hacettepe, odpowiedzialny za analizy antropologiczne, podkreśla, że odkryte szczątki należą do osób w różnym wieku – od niemowląt liczących zaledwie sześć miesięcy do dorosłych około 40 lat. Ta różnorodność wiekowa sugeruje, że znaleziska nie są wynikiem pojedynczego, katastrofalnego wydarzenia, lecz raczej elementem długoterminowych praktyk rytualnych i kultu przodków, obejmujących wiele pokoleń. Odkrycia te wzmacniają hipotezę o centralnej roli Sefertepe w obrzędach i praktykach związanych z czczeniem zmarłych.
Sefertepe jest jednym z dwunastu kluczowych stanowisk w rozległym projekcie Taş Tepeler, który obejmuje obszar wokół Şanlıurfa i bada okres od 9000 do 12 000 lat temu. Projekt ten jest kluczowy dla zrozumienia przejścia od koczowniczego trybu życia łowców-zbieraczy do osiadłego rolnictwa. Odkrycia w Sefertepe, podobnie jak w Göbeklitepe, wskazują na istnienie rozległej sieci powiązanych ze sobą społeczności, które dzieliły wspólne praktyki architektoniczne i religijne, sugerując, że region ten był centrum wymiany kulturowej.
Oprócz szczątków ludzkich, archeolodzy natrafili na unikalne cechy architektoniczne, w tym starannie wyrównane fundamenty i wyznaczone przez rzeźbienia zagłębienia w skale, co świadczy o celowym planowaniu i rytualnym charakterze budowli. Trwają również badania botaniczne, mające na celu odtworzenie przejścia od łowiectwa i zbieractwa do osiadłego trybu życia i rolnictwa. Odnawiane są także odkryte wcześniej fragmenty stel i rzeźbionych kolumn, przypominających kamienne filary z Göbeklitepe, co podkreśla wspólny język symboliczny i architektoniczny regionu.
Sefertepe dostarcza nieocenionych informacji o świecie symbolicznym i społecznym społeczności neolitycznych. Badania te wzbogacają naszą wiedzę o tym, jak pierwsi ludzie rozumieli życie, śmierć i zaświaty, a także o ich dążeniu do budowania wspólnoty i przekazywania dziedzictwa przez pokolenia. Odkrycia te podkreślają głębokie powiązania między ludźmi a ich otoczeniem oraz ich dążenie do nadania sensu egzystencji poprzez rytuały i wspólne praktyki, kształtując fundamenty cywilizacji.