W październiku 2023 roku południowoafrykański radioteleskop MeerKAT zarejestrował niezwykłe zjawisko astronomiczne, nazwane ORC J0356–4216. Jest to jeden z najnowszych i najbardziej zagadkowych obiektów tego typu, charakteryzujący się niemal idealnie okrągłą strukturą, widoczną wyłącznie w zakresie fal radiowych. Międzynarodowy zespół badaczy pod kierownictwem Sama Taziauxa z Uniwersytetu Ruhr w Bochum przedstawił szczegółową analizę tego odkrycia, rzucając nowe światło na te kosmiczne tajemnice.
ORC J0356–4216 prezentuje symetryczną strukturę podwójnego pierścienia o średnicy około dwóch minut łuku, co w rzeczywistości przekłada się na imponujące 2,18 miliona lat świetlnych. Obiekt ten znajduje się w odległości z przesunięciem ku czerwieni 0,494, w centrum galaktyki eliptycznej WISEA J035609.67–421603.5. Analiza danych obserwacyjnych wykazała, że pierścienie wykazują polaryzację w zakresie od 20% do 30%, a linie pola magnetycznego układają się wzdłuż ich konturów. Te cechy sugerują złożone procesy fizyczne zachodzące w tym kosmicznym obiekcie.
Naukowcy skłaniają się ku hipotezie, że geneza tego niezwykłego okręgu radiowego może być powiązana z wcześniejszą aktywnością aktywnego jądra galaktyki (AGN) lub z rozległą falą uderzeniową, będącą wynikiem interakcji lub zderzeń grup galaktyk. Obserwacje wskazujące na charakterystykę podczerwieni galaktyki macierzystej, zgodną z profilami galaktyk eliptycznych z aktywnymi jądrami, dodatkowo wzmacniają teorię o związku zjawiska z aktywnością AGN. Wśród innych proponowanych wyjaśnień pojawiają się również wiatry galaktyczne, które mogłyby być napędzane przez masywne supernowe, tworząc fale uderzeniowe wyrzucające gorący gaz.
Odkrycie ORC J0356–4216 wpisuje się w szerszy kontekst badań nad tzw. „dziwnymi okręgami radiowymi” (ORC), które zostały po raz pierwszy zidentyfikowane w 2019 roku. Są to gigantyczne struktury, często przekraczające rozmiarami całe galaktyki, widoczne jedynie w zakresie fal radiowych, a niewykrywalne w innych długościach fal, takich jak światło widzialne czy rentgenowskie. Południowoafrykański radioteleskop MeerKAT, wyposażony w 64 anteny, okazał się kluczowym narzędziem w tych badaniach, umożliwiając uzyskanie danych o niespotykanej dotąd czułości i rozdzielczości. Trwające prace badawcze nad ORC, w tym szczegółowa analiza ORC J0356–4216, mają fundamentalne znaczenie dla lepszego pojmowania procesów ewolucyjnych galaktyk i ich wpływu na otaczające środowisko kosmiczne.