Srebrny Kielich Zinterpretowany na Nowo jako Najstarsze Znane Przedstawienie Kosmosu, Poprzedzające Mit Babiloński

Srebrny kielich o wysokości około ośmiu centymetrów, odnaleziony w 1970 roku w pobliżu źródła 'Ain Samiya, nieopodal Kafr Malik na Zachodnim Brzegu, jest obecnie poddawany nowej interpretacji przez badaczy. Uważają oni, że może to być najwcześniejsze znane wizualne przedstawienie kosmosu. Artefakt ten datowany jest na Okres Brązu Średniego, obejmujący lata mniej więcej 2500 do 2000 p.n.e. Co istotne, ten luksusowy przedmiot pozostaje jedynym tego typu znaleziskiem odzyskanym z południowego Lewantu, które pochodzi z tego właśnie okresu.

Nowa analiza, opublikowana na łamach czasopisma Journal of the Ancient Near Eastern Society „Ex Oriente Lux,” sugeruje, że motywy wyryte w reliefie przedstawiają przejście od pierwotnego chaosu do uporządkowanego wszechświata. Centralnym punktem tej narracji jest geneza i codzienna wędrówka słońca. Ta teza stoi w wyraźnej opozycji do wcześniejszych hipotez, które wiązały ikonografię kielicha z babilońskim mitem stworzenia, znanym jako Enuma Elish. Mit ten został spisany znacznie później, bo około 1200 roku p.n.e., czyli ponad tysiąc lat po powstaniu kielicha. Sceny ukazane na naczyniu sugerują proces pokojowego ustanawiania porządku, co jest sprzeczne z gwałtowną walką boską opisaną w późniejszym micie.

Ikonografia naczynia obejmuje symbole niebiańskie, bóstwa, chimery oraz węże, rozmieszczone w dwóch odrębnych sekwencjach. Kluczowym dowodem przemawiającym za interpretacją kosmologiczną jest identyfikacja półksiężycowatej Łodzi Niebiańskiej. Jest ona niesiona przez dwie boskie postacie i, zdaniem badaczy, symbolizuje boski mechanizm transportujący słońce i księżyc przez nieboskłon. Ta ponowna ocena znacząco podnosi rangę kielicha z 'Ain Samiya – z lokalnej ciekawostki staje się on potencjalnie najwcześniejszym na świecie artystycznym świadectwem systematycznego wyjaśnienia początków wszechświata.

Uczeni przypuszczają, że kielich został prawdopodobnie zaprojektowany przez artystę pochodzącego z Imperium Akadyjskiego w trakcie XXIII wieku p.n.e., a następnie wykonany przez złotnika w północnej Syrii. Dopiero później został przetransportowany i złożony w elitarnym grobowcu na południowym Lewancie, co miało miejsce około 2200 roku p.n.e. To umiejscowienie chronologiczne znajduje potwierdzenie w dowodach porównawczych, takich jak pryzmat z Lidar Höyük, odkryty w Şanliurfa w Turcji, który zawiera podobne symbole kosmologiczne i jest datowany na okres między 2000 a 1600 rokiem p.n.e. Ponadto, motyw łodzi niebiańskiej ma swoje odpowiedniki w reliefach z hetyckiego sanktuarium skalnego w Yazılıkaya, choć te pochodzą z późniejszego okresu, około 1200 roku p.n.e.

Kielich, który wydobyto z grobowca 204/204a wraz z szesnastoma naczyniami ceramicznymi i bursztynowymi paciorkami, jest obecnie eksponowany w Israel Museum, gdzie znajduje się na stałym wypożyczeniu. Nowa interpretacja stawia ten obiekt w centrum wczesnej historii intelektualnej Bliskiego Wschodu. Łączy on bowiem mezopotamskie ramy pojęciowe z lewantyńskimi zwyczajami pogrzebowymi oraz starożytnymi egipskimi kultami solarnymi, tworząc tym samym ważny punkt odniesienia dla badaczy.