Podlodowa tarcza granitowa na Antarktydzie: Odkrycie, które rewolucjonizuje modele zachowania lądolodu

W październiku 2025 roku świat nauki otrzymał niezbite dowody na istnienie ogromnych formacji geologicznych ukrytych głęboko pod pokrywą lodową Zachodniej Antarktydy. Naukowcy z Brytyjskiej Służby Antarktycznej (BAS) ogłosili przełomowe odkrycie: granitowej płyty skalnej, której rozciągłość szacuje się na około 100 kilometrów. Ta kolosalna struktura spoczywa bezpośrednio pod linią uziemienia Lodowca Pine Island.

Grubość tej formacji geologicznej jest imponująca, osiągając około 7 kilometrów. Co ciekawe, ta podlodowa tarcza okazała się kluczem do wyjaśnienia pochodzenia różowych granitowych głazów, które wcześniej znajdowano na wulkanicznych szczytach Gór Gudzin. Te odosobnione kamienie, stanowiące wyraźny kontrast w stosunku do otaczającego krajobrazu, przez długi czas pozostawały nierozwiązaną zagadką geologiczną, intrygującą geologów od lat.

Badacze zdołali powiązać te rozproszone głazy z jednolitym, pogrzebanym masywem, porównując ich lokalizację z anomaliami grawimetrycznymi zarejestrowanymi podczas pomiarów lotniczych. Analiza radioizotopowa wykazała, że sam granit uformował się w Okresie Jurajskim, około 175 milionów lat temu. To czyni go znacznie starszym niż większość otaczających go skał. Ten naukowy przełom stał się możliwy dzięki zastosowaniu zaawansowanych technologii lotniczych, w tym precyzyjnych pomiarów grawitacji zebranych z pokładu samolotów, takich jak Twin Otter.

Doktor Tom Jordan, główny autor tego badania, podkreślił, że to odkrycie dostarcza bezcennej wiedzy na temat dynamiki antarktycznego krajobrazu. Zrozumienie geologii podłoża jest absolutnie kluczowe, ponieważ to ono decyduje o sposobie, w jaki lód ślizga się po podstawie oraz jak przebiega drenaż wód roztopowych. Czynniki te mają bezpośredni wpływ na tempo utraty lodu w szybko zmieniających się regionach, takich jak Lodowiec Pine Island, który jest obecnie jednym z najintensywniej topniejących w całej Antarktydzie.

Uzyskane dane pozwalają na znaczące udoskonalenie komputerowych modeli prognostycznych, które przewidują zachowanie lądolodu i oceniają ryzyko związane z podnoszeniem się poziomu mórz na świecie. Analiza historycznych ruchów lodu, na przykład podczas ostatniego zlodowacenia około 20 tysięcy lat temu, umożliwia dokładniejsze kalibrowanie tych narzędzi prognostycznych. Takie ukryte cechy geologiczne, jak ta tarcza granitowa, stanowią swoisty drogowskaz, wskazujący na głębokie mechanizmy sterujące stanem naszej planety.

Odkrycie to doskonale wpisuje się w szerszy obraz zmian zachodzących w regionie. Już wcześniejsze badania, datowane na 2017 rok, ujawniły skomplikowaną rzeźbę terenu pod Lodowcem Pine Island, która wpływa na jego tarcie i prędkość przepływu. Ponadto, wiadomo, że proces cieńczenia i cofania się lodowca rozpoczął się już w połowie lat 40. XX wieku, co jest powiązane ze zjawiskami klimatycznymi. Tym samym, identyfikacja granitowej płyty potwierdza, że to geologiczna podstawa dyktuje warunki dla pokrywy lodowej, podczas gdy czynniki zewnętrzne jedynie aktywują te ukryte potencjały, wpływając na globalną stabilność klimatyczną.