Przełomowe badania, opublikowane 21 sierpnia 2025 roku w renomowanym czasopiśmie "Nature Neuroscience", sugerują, że reprezentacja ciała w ludzkim mózgu jest znacznie bardziej odporna na zmiany, niż dotychczas sądzono, nawet po amputacji kończyny. Naukowcy z Uniwersytetu w Cambridge, pod kierownictwem dr Tamar Makin, oraz z Uniwersytetu w Pittsburghu, pod przewodnictwem dr Huntera Schone, analizowali mózgi osób po amputacji ręki przy użyciu funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI).
Wyniki badań wykazały zadziwiającą stabilność map mózgowych odpowiadających za brakującą dłoń. Stanowi to wyzwanie dla tradycyjnych teorii neuronaukowych, które zakładały intensywną reorganizację kory mózgowej po utracie kończyny. Przez dziesięciolecia dominujący pogląd głosił, że sąsiednie obszary mózgu przejmują funkcje obszarów odpowiedzialnych za utraconą część ciała – proces ten, znany jako plastyczność mózgu, miał tłumaczyć między innymi zjawisko bólu fantomowego.
Jednakże, wielu pacjentów zgłaszało utrzymywanie się żywych wrażeń z brakującej kończyny, co stanowiło zagadkę dla dotychczasowych modeli. Badania te, jako jedne z pierwszych, zastosowały podejście podłużne, skanując mózgi uczestników zarówno przed, jak i przez kilka lat po amputacji. Pozwoliło to na bezpośrednie porównanie i potwierdzenie stabilności map neuronalnych.
Dr Hunter Schone podkreślił, że "mapa ciała w mózgu jest wysoce zachowana w korze czuciowej, czyli korze somatosensorycznej, pomimo bardzo drastycznej zmiany w sygnale sensorycznym docierającym do mózgu". Oznacza to, że mózg utrzymuje stabilną reprezentację neuronową utraconej kończyny, nie wykazując oznak "przejmowania" tego obszaru przez sąsiednie rejony, jak wcześniej zakładano. Analiza porównawcza z 26 długoterminowymi pacjentami po amputacji potwierdziła te obserwacje, pokazując podobną stabilność map dłoni i ust nawet dekady po utracie kończyny.
Odkrycia te mają istotne implikacje dla rozwoju zaawansowanych protez i leczenia bólu fantomowego. Zachowane mapy neuronalne mogą ułatwić lepsze sterowanie protezami za pomocą interfejsów mózg-komputer. Jak zauważył dr Chris Baker z National Institutes of Health, stabilność tych map daje "realną możliwość rozwoju tych technologii", pozwalając na projektowanie systemów, które precyzyjniej interpretują sygnały mózgowe, potencjalnie przywracając bardziej naturalne ruchy i odczucia.
Ponadto, nowe spojrzenie na plastyczność mózgu może zmienić podejście do terapii bólu fantomowego. Sugeruje się, że wcześniejsze metody leczenia, zakładające reorganizację mózgu, mogły celować w niewłaściwy problem, otwierając drogę do bardziej skutecznych strategii terapeutycznych, które uwzględniają tę fundamentalną stabilność. Badanie to nie tylko rzuca nowe światło na złożoność ludzkiego mózgu i jego zdolność do utrzymania wewnętrznej organizacji, ale także stanowi inspirację do tworzenia innowacyjnych rozwiązań, które harmonizują z naturalnymi mechanizmami ciała, otwierając nowe perspektywy dla osób po amputacji.