Aktywność twórcza spowalnia biologiczne starzenie się mózgu, sugeruje międzynarodowe badanie

Regularne angażowanie się w zajęcia o charakterze twórczym wykazuje zdolność do hamowania biologicznych procesów starzenia się mózgu. Stanowi to przystępne narzędzie wspierające długowieczność poznawczą. Wyniki międzynarodowego studium naukowego dostarczyły mocnych dowodów na to, że formy spędzania wolnego czasu, takie jak taniec, gra na instrumentach muzycznych czy gry strategiczne, są skorelowane z mózgiem, który pod względem biologicznym wydaje się młodszy od swojego wieku chronologicznego. U osób biegłych w tych dziedzinach różnica ta wynosiła średnio od pięciu do siedmiu lat.

Międzynarodowy zespół badawczy opublikował swoje ustalenia w prestiżowym czasopiśmie Nature Communications w październiku 2025 roku. Analizie poddano dane zebrane od ponad 1400 ochotników pochodzących z trzynastu różnych krajów. Naukowcy wykorzystali zaawansowane techniki, w tym elektroencefalografię (EEG) oraz magnetoencefalografię (MEG), aby stworzyć tak zwane „zegary mózgowe”. Te narzędzia pozwalają oszacować wiek biologiczny na podstawie aktywności elektrycznej oraz funkcjonalnej łączności mózgu. Różnica między tym obliczonym wiekiem biologicznym a rzeczywistym wiekiem uczestnika została nazwana „przerwą wieku mózgu” (BAG). Osoby, które aktywnie poświęcały się twórczości, wykazywały ujemny wskaźnik BAG, co jest sygnałem spowolnienia procesów starzenia się.

Głównymi mechanizmami leżącymi u podstaw tego pozytywnego zjawiska zidentyfikowano neuroplastyczność – zdolność mózgu do reorganizacji poprzez tworzenie nowych połączeń neuronalnych – oraz rezerwę poznawczą, która odzwierciedla odporność mózgu na uszkodzenia. Modelowanie obliczeniowe wykazało, że długotrwałe doświadczenie twórcze wzmacnia sprzężenie między różnymi obszarami mózgu. W rezultacie poprawia się wydajność sieci neuronowych i obserwuje się bardziej skoordynowane wzorce komunikacji. Co istotne, ten korzystny efekt skaluje się w zależności od stopnia zaangażowania. Nawet krótkoterminowe zobowiązanie, na przykład poświęcenie 30 godzin na naukę strategii w grze StarCraft II, przyniosło mierzalne zmniejszenie wskaźnika BAG.

Badania prowadzone na przykład przez Global Brain Health Institute (GBHI), założony w 2015 roku dzięki wsparciu The Atlantic Philanthropies, koncentrują się na redukcji skali i skutków demencji na całym świecie. GBHI, którego główne ośrodki operacyjne znajdują się na Uniwersytecie Kalifornijskim w San Francisco (UCSF) oraz w Trinity College w Dublinie, dąży do poprawy wyników w zakresie zdrowia mózgu poprzez interdyscyplinarne podejście. Ostatnie odkrycia umacniają pozycję kreatywności jako jednego z kluczowych czynników wpływających na zdrowie mózgu, stawiając ją na równi z już uznanymi elementami, takimi jak odpowiednia dieta czy regularna aktywność fizyczna.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) już teraz włącza działalność artystyczną do katalogu „zaleceń społecznych” mających na celu promowanie zdrowego starzenia się i przeciwdziałanie izolacji społecznej. Hobby o charakterze twórczym stanowią swoisty bufor ochronny przed chronicznym stresem. Są one również zasobem efektywnym kosztowo i kulturowo zróżnicowanym, który można wykorzystać w strategiach profilaktycznych w opiece zdrowotnej. W świetle tych danych, twórczość przestaje być jedynie przyjemną rozrywką, a staje się aktywną interwencją neurobiologiczną, która wzmacnia strukturalne i funkcjonalne rezerwy układu nerwowego.