Herziening van de EU-richtlijn inzake bedrijfsverantwoordelijkheid: Balans tussen concurrentievermogen en regelgevingslast

De actieve fase van de herziening van de Europese Unie-wetgeving inzake maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is in volle gang. Deze wetgeving staat bekend als de Richtlijn inzake duurzaamheidsdue diligence voor bedrijven (Corporate Sustainability Due Diligence Directive, CSDDD). Hoewel de richtlijn oorspronkelijk op 25 juli 2024 van kracht werd, is er nu een intensieve discussie gaande over de reikwijdte ervan. Aanvankelijk verplichtte deze norm bedrijven met meer dan 1000 werknemers én een jaaromzet van meer dan 450 miljoen euro om maatregelen te nemen. Het doel was om schendingen van mensenrechten en milieuschade binnen hun wereldwijde toeleveringsketens te voorkomen en aan te pakken. Momenteel buigt het Europees Parlement zich over mogelijke wijzigingen, met als doel om tegen het einde van 2025 tot een definitieve consensus te komen.

Dit proces illustreert het complexe dilemma waarmee Brussel wordt geconfronteerd: hoe kunnen de regelgevende ambities behouden blijven, terwijl tegelijkertijd de administratieve druk op Europese bedrijven wordt verlicht? Dit is cruciaal gezien de toenemende concurrentie van China en de invoering van tarieven door de Verenigde Staten. De voorgestelde aanpassingen zijn een directe reactie op de zorgen over verminderd concurrentievermogen en intensief lobbywerk vanuit het bedrijfsleven. Een van de meest besproken wijzigingen is het verhogen van de drempelwaarden voor bedrijven die onder de wet vallen. Deze drempel zou nu liggen op meer dan 5000 werknemers én een jaaromzet van meer dan 1,5 miljard euro. Daarnaast wordt de mogelijkheid overwogen om het geharmoniseerde regime voor civiele aansprakelijkheid op EU-niveau volledig af te schaffen, waardoor dergelijke kwesties naar nationale wetgevingen worden verschoven.

Milieuactivisten en gespecialiseerde organisaties uiten ernstige bezorgdheid over deze koerswijziging. Zij vrezen dat dergelijke correcties de wetgeving van haar essentie zullen beroven, waardoor de reeds geboekte vooruitgang op het gebied van de bescherming van mensenrechten en het milieu in gevaar komt. De vrees is dat de richtlijn, die bedoeld was als een krachtig instrument, wordt uitgehold tot een tandeloze tijger.

Grote multinationals hebben eveneens hun stem laten horen. Zo heeft ExxonMobil, een bedrijf dat al bijna 140 jaar in Europa actief is, zijn zorgen geuit over de potentiële impact van de richtlijn op zijn Europese activiteiten. Darren Woods, de CEO van ExxonMobil, waarschuwde dat als de wet niet significant wordt afgezwakt, het bedrijf mogelijk gedwongen wordt zijn activiteiten in de regio stop te zetten. Hij wees erop dat operationele faciliteiten reeds zijn gesloten of verlaten vanwege wat hij omschrijft als buitensporige bureaucratische druk.

De context van deze herzieningen wordt sterk beïnvloed door geopolitieke en economische spanningen. Saad Al-Kaabi, de minister van Energie van Qatar, heeft bijvoorbeeld verklaard dat zijn land de levering van vloeibaar aardgas (LNG) aan Europa zou kunnen staken als Brussel de regels niet heroverweegt. De reden hiervoor is dat potentiële boetes tot 5% van de wereldwijde omzet voor het niet naleven van plannen voor klimaatneutraliteit onaanvaardbare risico's creëren voor QatarEnergy. Qatar, dat sinds 2022 tussen de 12% en 14% van het Europese gas levert, heeft langetermijncontracten met grote energiebedrijven zoals Shell, TotalEnergies en ENI.

De discussie raakt aan fundamentele vragen over de toekomst van het EU-regelgevingskader voor MVO: kan dit nieuwe compromis het noodzakelijke beschermingsniveau waarborgen, terwijl tegelijkertijd de beperkingen voor het bedrijfsleven worden versoepeld? Gezien het feit dat binnen de CSDDD al consensus is bereikt over de drempel van 5000 werknemers en 1,5 miljard euro omzet, en over het schrappen van het geharmoniseerde regime voor civiele aansprakelijkheid, zal de uiteindelijke tekst van de wet de regelgevende omgeving voor maatschappelijke verantwoordelijkheid en wereldwijd concurrentievermogen voor de komende jaren bepalen.