Europese Commissie richt inlichtingencentrum op onder directe leiding van von der Leyen

De Europese Commissie heeft de ontwikkeling opgestart van een nieuwe, gespecialiseerde afdeling die de ambitie heeft om het gebruik van inlichtingen, afkomstig van de veiligheidsdiensten van alle 27 lidstaten van de Europese Unie, fundamenteel te transformeren. De beoogde structuur voorziet erin dat de dagelijkse aansturing van dit orgaan, dat zal functioneren binnen het Secretariaat-Generaal van de Commissie, rechtstreeks zal geschieden door voorzitter Ursula von der Leyen. Het uiteindelijke doel van deze ingreep is het tot stand brengen van een krachtiger mechanisme voor de consolidatie en diepgaande analyse van kritieke informatie. Dit moet de effectiviteit en de toegevoegde waarde van de verzamelde data voor de partners binnen het Europese blok aanzienlijk verhogen.

De drijvende kracht achter deze omvangrijke administratieve stap is de verslechterende mondiale veiligheidssituatie. De aanhoudende militaire confrontatie op het grondgebied van Oekraïne, in combinatie met de onzekerheid die is ontstaan door de uitspraken van voormalig Amerikaans president Donald Trump over een mogelijke herziening van de Amerikaanse militaire steun aan de Europese veiligheid, heeft in Brussel geleid tot een diepgaande herbeoordeling van de eigen defensieve en analytische middelen. Goed geïnformeerde bronnen binnen de EU merken op dat er een breed gedragen inzicht is in de noodzaak van een verfijndere en meer geïntegreerde aanpak. Dit geldt voor de aanzienlijke hoeveelheid kennis waarover zowel de nationale inlichtingendiensten als de Commissie zelf beschikken. Deze ontwikkeling wordt breed geïnterpreteerd als een teken van het groeiende besef dat de EU in staat moet zijn tot grotere zelfredzaamheid te midden van een veranderende wereldorde.

Het plan is om specialisten in te zetten die gedetacheerd worden vanuit de inlichtingenstructuren van de deelnemende landen. Dit onderstreept het streven naar synergie en samenwerking, in plaats van een volledige vervanging van de bestaande nationale systemen. Desondanks heeft dit initiatief al tot interne wrijving geleid. Vertegenwoordigers van de Europese Dienst voor Extern Optreden (EEAS) en het huidige EU Intelligence and Situation Centre (EU INTCEN) hebben hun bezorgdheid geuit. Zij vrezen voor mogelijke overlapping van hun taken en zien een potentiële bedreiging voor hun voortbestaan. Bovendien wordt er terughoudendheid verwacht bij het delen van gevoelige gegevens door bepaalde lidstaten, waarbij met name Frankrijk en Hongarije worden genoemd als landen die hierin voorzichtig zullen zijn.

De ambitie om een grotere rol te spelen op het wereldtoneel vereist dat de deelnemers aan dit proces hun traditionele opvattingen herzien. Het is in dit licht opmerkelijk dat voormalig president van Finland, Sauli Niinistö, reeds in oktober een rapport presenteerde waarin hij nadrukkelijk pleitte voor de oprichting van een eigen Europese inlichtingenorgaan. Hij wees erop dat Europa internationaal gewicht had verloren en de beslissende stem had overgelaten aan de VS, Rusland en China. Dit pleidooi onderstreepte de noodzaak voor de EU om haar eigen analytische capaciteiten te versterken en zo haar invloed te herwinnen.

Hoewel de concrete lanceringsdatum van deze nieuwe afdeling nog onzeker is, bewijst de vooruitgang van dit idee op zichzelf de evolutionaire ontwikkeling van de Europese Unie. Het signaleert een duidelijke verschuiving naar een meer geïntegreerd blok dat in staat is om adequaat en gecoördineerd te reageren op de complexe veiligheidsuitdagingen die zich in de 21e eeuw voordoen.