In een opmerkelijke ontwikkeling die duidt op een mogelijke verbetering van de betrekkingen met de Verenigde Staten, heeft de Wit-Russische president Alexander Lukashenko op 16 september 2025 gratie verleend aan 25 gevangenen die veroordeeld waren voor 'extremistische misdrijven'. Deze stap volgt op de eerdere vrijlating van 52 gevangenen op 11 september 2025, wat wordt gezien als een poging om de internationale isolatie van Wit-Rusland te doorbreken.
De gratieverlening omvatte 12 vrouwen en 13 mannen, waarvan velen jonger dan veertig jaar en met kinderen. Volgens het Wit-Russische staatspersbureau BelTA hebben de vrijgelatenen schuld bekend, berouw getoond en zich gecommitteerd aan een wetsovertredend leven. Deze acties vallen samen met een bredere diplomatieke inspanning om de banden met de VS aan te halen. Als reactie hierop hebben de VS de sancties tegen Belavia, de nationale luchtvaartmaatschappij van Wit-Rusland, versoepeld en de intentie uitgesproken om haar ambassade in Minsk te heropenen. De versoepeling van sancties op Belavia maakt het voor de luchtvaartmaatschappij mogelijk om onderhoud en onderdelen voor haar vloot, inclusief Boeing-vliegtuigen, te verkrijgen. De VS had de sancties tegen Belavia in 2021 ingesteld na de gedwongen landing van een Ryanair-vlucht naar Minsk, wat leidde tot de arrestatie van journalist Raman Pratasevich. Ook werd Belarus gesanctioneerd voor het toestaan van Rusland om zijn grondgebied te gebruiken voor de invasie van Oekraïne.
Mensenrechtenorganisaties, waaronder Viasna, benadrukken echter dat er nog steeds meer dan 1.000 politieke gevangenen in Wit-Rusland vastzitten. Viasna, een vooraanstaande mensenrechtenorganisatie die sinds 1996 actief is, heeft consequent de situatie van politieke gevangenen gedocumenteerd en hulp geboden aan hun families. De organisatie zelf is echter geconfronteerd met aanzienlijke druk, waarbij haar internetbronnen als extremistisch zijn bestempeld en de organisatie als extremistisch is aangemerkt. De eerdere vrijlating van 52 gevangenen op 11 september 2025, waaronder 14 buitenlanders, volgde op onderhandelingen met Amerikaanse functionarissen. De Amerikaanse gezant John Coale, die de delegatie leidde, gaf aan dat Washington de ambassade in Minsk wil heropenen, hoewel er nog geen datum is vastgesteld.
Deze diplomatieke toenadering, die deels wordt toegeschreven aan inspanningen van de Amerikaanse regering, markeert een significante verschuiving in de relaties tussen beide landen, die voorheen op een dieptepunt waren beland. De situatie in Wit-Rusland blijft echter complex. Mensenrechtenorganisaties schatten dat er nog steeds ongeveer 1.300 politieke gevangenen in het land vastzitten. De internationale gemeenschap blijft de Wit-Russische autoriteiten oproepen om alle politieke gevangenen vrij te laten en de mensenrechten en democratische principes te respecteren. De recente gratieverleningen en vrijlatingen bieden een sprankje hoop, maar de weg naar een duurzame verbetering van de mensenrechtensituatie in Wit-Rusland lijkt nog lang.