De documentaire film «Film di Stato» (Staatsfilm) van de Italiaanse cineast Roland Sejko heeft een prominente plek ingenomen op het Internationale Documentaire Film Festival Jihlava, waar het in 2025 werd vertoond. Dit project, dat de steun geniet van Luce Cinecittà – de instantie die verantwoordelijk is voor de distributie in de Italiaanse bioscopen in het komende voorjaar – biedt een indringende en volledig niet-verbale analyse van de veertig jaar durende dictatuur van Enver Hoxha in Albanië. Met een speelduur van precies 78 minuten, wijst de film het gebruik van een traditionele voice-over resoluut af. Sejko vertrouwt in plaats daarvan volledig op de subtiele kracht van montage en een zorgvuldig gecreëerd geluidslandschap om de transformatie van het land te schetsen, vanaf de periode direct na de Tweede Wereldoorlog tot aan de uiteindelijke val van het communistische regime.
Sejko heeft zich in de loop der jaren onderscheiden door zijn uitzonderlijke talent om archiefmateriaal te herscheppen tot krachtige, visuele gedichten. Wat «Film di Stato» zo uniek maakt, is de strikte beperking tot beelden die uitsluitend door het regime zelf werden geproduceerd en ingezet als instrument voor propaganda. Door deze methode wordt de toeschouwer niet slechts een passieve getuige van de geschiedenis. Men wordt ondergedompeld in de specifieke ritmes en de collectieve verwachtingen van die tijd, waarbij zowel de momenten van opgelegde massale eenheid als de beklemmende, ingehouden stilte rondom de leider voelbaar worden. Filmcritici merken op dat deze benadering het archief dwingt tot een dubbelrol: het moet de geschiedenis niet alleen vastleggen, maar ook actief construeren, om vervolgens, door de kritische blik van Sejko, de eigen leugens en mechanismen te onthullen.
De ambitie van de regisseur reikt verder dan het simpelweg tonen van de propagandafilm. Door middel van inventieve montage en geluidsmanipulatie slaagt Sejko erin een onderliggend verhaal te creëren dat haaks staat op de oorspronkelijk bedoelde, opgelegde betekenis. Hij legt de nadruk op de barsten en de verborgen signalen binnen de beelden, waardoor een geheel nieuwe interpretatie van de historische gebeurtenissen mogelijk wordt. Dit nauwkeurige ontleden van de mechanismen van zelfverheerlijking door de machthebbers is bijzonder relevant in de huidige tijd. Nu informatiestromen onophoudelijk proberen onze perceptie van de werkelijkheid te sturen, biedt de film een cruciale les. Het inzicht in hoe de historische staatsmachine haar eigen, geïdealiseerde beeld fabriceerde, dient als een essentiële sleutel om de huidige manipulatietechnieken in het moderne medialandschap te kunnen herkennen en ontmantelen.
«Film di Stato» is zodoende veel meer dan een historische terugblik op de Albanese autocratie. Het functioneert als een universeel onderzoek naar de inherente blindheid van de macht. Die macht, in haar obsessieve drang tot zelfverheerlijking, laat ongewild onweerlegbare, documentaire bewijzen achter van haar fundamentele innerlijke leegte. De kwaliteit van het werk is reeds breed erkend: de film ontving eerder al lof tijdens de 'Giornate degli Autori' (Dagen van de Auteurs) in Venetië. Daarnaast opende het de hoofdcompetitie 'Opus Bonum' in Jihlava, wat de positie van Roland Sejko als een van de meest vooraanstaande Italiaanse meesters in het bewerken van documentair erfgoed definitief bevestigt.