Archeologen hebben in de heuvels bij Jódar, in de provincie Jaén, Spanje, een indrukwekkend Iberisch heiligdom ontdekt dat meer dan 2.500 jaar oud is. De site, genaamd El Fontanar, diende waarschijnlijk als een tempel gericht op de kosmos en de winterzonnewende. De ontdekking, beschreven in het wetenschappelijke tijdschrift Complutum, werpt nieuw licht op de rituele en astronomische praktijken van oude Iberische culturen.
Het middelpunt van het heiligdom is een monolithische steen van meer dan vijf meter hoog, die zo is geplaatst dat deze gericht is op de opkomst van de zon tijdens de kortste dag van het jaar. Bij zonsopgang op de winterzonnewende schijnt het zonlicht op de punt van de monoliet, en werpt de schaduw ervan over de grond naar een nabijgelegen rotsformatie. Deze rotsformatie, bijna zeven meter hoog, heeft een V-vormige opening die opzettelijk is gevormd om te interageren met zonlicht. Boven de ingang bevindt zich een massieve steen, die extra schaduwen creëert, en voor de monoliet staan twee kleinere cilindrische stenen.
Onderzoekers interpreteren dit schouwspel als een bewuste nabootsing van 'hierogamy', een heilige verbintenis tussen mannelijke en vrouwelijke kosmische krachten. Dit ritueel symboliseert een mythische cyclus van vruchtbaarheid en wedergeboorte, een thema dat wijdverbreid was in het oude Middellandse Zeegebied. De constructie van het heiligdom wordt gedateerd in de 5e of 4e eeuw voor Christus, wat suggereert dat religieuze praktijken al vorm gaven aan het landschap voordat er grootschalige Iberische nederzettingen ontstonden.
De ontdekking in El Fontanar is meer dan alleen een archeologische vondst; het is een venster op de diepe verbinding die oude culturen hadden met de natuurlijke cycli en de kosmos. Het benadrukt hoe deze samenlevingen hun mythen en overtuigingen letterlijk in het landschap verankerden, gebruikmakend van de kracht van de zon en de aarde om hun wereldbeeld te bevestigen.
Het monument is onderdeel van een breder ritueel landschap dat ook El Pajarillo omvat, waar scènes van een held die een wolf bevecht, een symbolische reis naar de onderwereld, zijn gevonden. Samen vormen deze monumenten een heilige route waar mythe, territorium en astronomie elkaar ontmoeten. De Iberische cultuur toonde een opmerkelijk begrip van astronomische bewegingen, wat blijkt uit de precisie waarmee dit heiligdom is ontworpen om de winterzonnewende te markeren.