Zwitserse wetenschappers hebben met succes het complete genoom van een vroege stam van het virus dat de Spaanse Griep-pandemie van 1918 veroorzaakte, ontcijferd. Deze prestatie, mogelijk gemaakt door een innovatieve techniek op een longmonster van een jonge man die in juli 1918 in Zürich overleed, onthult dat het virus al vroeg in de pandemie cruciale mutaties had verworven die menselijke aanpassing en verhoogd gevaar mogelijk maakten.
De Spaanse Griep-pandemie, die tussen 1918 en 1920 woedde, eiste naar schatting 50 tot 100 miljoen levens wereldwijd. In tegenstelling tot seizoensgebonden griepstammen, trof dit virus vooral jonge, gezonde volwassenen, wat leidde tot snelle ademhalingsfalen. Het begrip van het virus bleef echter beperkt door de fragiele aard van RNA, het genetisch materiaal van griepvirussen, en de destructieve effecten van formaline op bewaarde weefsels.
Een team onder leiding van Verena Schünemann heeft een nieuw protocol ontwikkeld voor het sequencen van gedegradeerd RNA, wat een doorbraak betekent voor het onderzoek naar vroege virusstammen. Het sleutelmonster kwam uit de long van een 18-jarige man die op 15 juli 1918 in Zürich overleed, tijdens de eerste golf van de pandemie. Dit weefsel, bewaard in een anatomische collectie, vermeed de gebruikelijke destructieve effecten van formaline.
De genetische analyse van dit ene monster maakte de reconstructie mogelijk van het complete genoom van een eerste-golf stam. De bevindingen waren verrassend: kritieke mutaties, eerder geassocieerd met de dodelijkere tweede golf in de herfst van 1918, waren al in juli 1918 aanwezig. Twee van deze mutaties stelden het virus in staat om het menselijke antivirale eiwit MxA te ontwijken, een natuurlijke afweer tegen aviaire virussen. Een andere mutatie veranderde de structuur van het hemagglutinine-eiwit, wat de toegang van het virus tot menselijke cellen vergemakkelijkte, vergelijkbaar met SARS-CoV-2.
Deze aanpassingen gaven het virus waarschijnlijk een significant evolutionair voordeel, wat leidde tot snelle verspreiding en verhoogde virulentie. De studie, gepubliceerd in BMC Biology, benadrukt dat virussen al heel vroeg belangrijke mutaties kunnen verwerven die hun grootschalige impact bepalen. Dit suggereert dat toekomstige pandemieën gevaarlijk kunnen worden lang voordat hun wijdverspreide effecten merkbaar zijn.
De resultaten bieden nieuwe perspectieven op de adaptatiedynamiek van het virus in Europa aan het begin van de pandemie. Door te analyseren hoe het virus van 1918 zich in de eerste weken aan de mens aanpaste, streven onderzoekers ernaar de evolutie van toekomstige virussen met pandemisch potentieel beter te voorspellen. Snelle identificatie van dergelijke mutaties kan helpen bij het anticiperen op virulentiepieken, het sturen van volksgezondheidsbeleid en het verfijnen van vaccinatiestrategieën.