Recorduitbarsting: Ultravèr Zwart Gat J2245+3743 Straalt Licht van 10 Biljoen Zonnen Uit

Het astronomische veld heeft een gebeurtenis vastgelegd die een nieuwe grens stelt aan de waarneembare kracht in het universum. Het betreft de helderste en meest afgelegen straling van een zwart gat die ooit is geregistreerd. Deze kolossale energiestoot, waarvan de intensiteit gelijk is aan het schijnsel van tien biljoen zonnen, is afkomstig van de actieve galactische kern (AGN) J2245+3743. Dit object bevindt zich op een verbijsterende afstand van ongeveer 10 miljard lichtjaar van de Aarde. Dit fenomeen biedt ons een echo van gebeurtenissen die zich afspeelden in het vroege universum, toen het licht net aan zijn reis naar ons begon.

De eerste aanwijzingen van deze anomalie werden in 2018 opgemerkt. Dit was te danken aan de gegevens verzameld door de Zwicky Transient Facility (ZTF) van het Palomar Observatorium van het California Institute of Technology (Caltech), in combinatie met de Catalina Real-Time Transient Survey. Binnen een tijdsbestek van slechts enkele maanden nam de lichtsterkte van de bron veertig keer toe. Het bereikte een piek die dertig keer groter was dan enige vergelijkbare uitbarsting die voordien bekend was. Matthew Graham van Caltech, de hoofdauteur van het onderzoek, benadrukte dat de energetica van dit object volstrekt uniek is en niet te vergelijken met enig eerder bestudeerd actief galactisch centrum.

De meest plausibele verklaring voor dit uitzonderlijke fenomeen is een Getijdenverstoringsevenement (Tidal Disruption Event, TDE). Dit treedt op wanneer de zwaartekracht van een superzwaar zwart gat een ster die te dichtbij komt, uit elkaar scheurt. Uit berekeningen is gebleken dat het zwarte gat in J2245+3743 een massa bezit van ruwweg 500 miljoen zonsmassa's. Wetenschappers schatten dat in dit specifieke geval een ster werd verzwolgen die minstens dertig keer zwaarder was dan onze eigen Zon. Dit maakt J2245+3743 tot een uitzonderlijk exemplaar dat de vorige recordhouder, bekend als “Scary Barbie”, ruimschoots overtreft. Die was namelijk dertig keer minder intens.

De uniciteit van deze waarneming ligt niet alleen in de immense schaal, maar ook in de manier waarop wij het waarnemen. Door de kosmologische tijdsvertraging, veroorzaakt door de uitdijing van het heelal, zien wij deze cataclysme als het ware in slow motion afspelen. Graham vergeleek het voortdurende proces beeldend met “een vis die halverwege vastzit in de keel van een walvis,” om te onderstrepen dat de absorptie van de ster nog niet is voltooid.

De zeven jaar die voor aardse waarnemers zijn verstreken sinds de ontdekking, staan gelijk aan slechts twee jaar in het tijdsbestek van het zwarte gatsysteem zelf. Het bestuderen van dergelijke gebeurtenissen, die zich voordoen in de centra van sterrenstelsels waar de accretieschijf dergelijke processen doorgaans maskeert, opent nieuwe perspectieven. Het biedt cruciale inzichten in hoe superzware zwarte gaten de evolutie van sterrenstelsels vormgeven en sturen.