Gecombineerde gegevens van Euclid en Herschel: Astronomen bevestigen vertraging in stervorming in het heelal

Een internationale groep astronomen heeft, door de gecombineerde gegevens van de ruimtetelescopen 'Euclid' en 'Herschel' van de Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA) te analyseren, een diepgaande conclusie getrokken. De wetenschappers stellen vast dat de kosmische periode van de meest actieve en intense stervorming in het universum nu definitief achter ons ligt. Deze baanbrekende bevinding is gebaseerd op de meest nauwkeurige meting van de temperatuur van sterrenstelsels die ooit is verricht, wat een nieuw licht werpt op de thermische geschiedenis van de kosmos.

De kern van dit omvangrijke onderzoek lag in de zorgvuldige vergelijking van recente informatie, verzameld door de 'Euclid'-telescoop die in 2023 werd gelanceerd, met de rijke archiefwaarnemingen van 'Herschel', die actief was tussen 2009 en 2013. De onderzoekers richtten zich op de analyse van de thermische straling die afkomstig is van sterrenstof, oftewel interstellair stof, binnen een enorme steekproef van maar liefst 2,6 miljoen sterrenstelsels. Wetenschappers, waaronder Dr. Riley Gill van de University of British Columbia (UBC) en de vooraanstaande kosmoloog Douglas Scott, ontdekten hierbij een significante trend: de gemiddelde temperatuur van deze sterrenstelsels is de afgelopen 10 miljard jaar met ongeveer 10 Kelvin gedaald. Deze meetbare temperatuurdaling dient als een onmiskenbare en directe indicator voor het vertragende proces van de geboorte van nieuwe sterren.

In de vroegere stadia van het universum, toen het nog relatief jong was, lag het tempo van stervorming naar schatting ongeveer tien keer hoger dan wat we vandaag de dag waarnemen. Destijds vertoonden de hetere sterrenstelsels, die een overvloed aan massieve en hete sterren bevatten, de hoogste stervormingssnelheden. De nu vastgestelde afkoeling van het stof in de sterrenstelsels wijst in wezen op de geleidelijke uitputting van de noodzakelijke 'grondstoffen' – het gas en stof – die essentieel zijn voor de vorming van de volgende generatie sterren. Dit fenomeen bevestigt dat het universum zijn kosmische piek van activiteit heeft bereikt en nu onherroepelijk een langzame en geleidelijke fase van afkoeling en verminderde dynamiek ingaat.

Ondertussen zet de 'Euclid'-telescoop zijn ambitieuze missie voort om een gedetailleerde, grootschalige driedimensionale kaart van het heelal te construeren. Reeds in maart 2025 heeft de telescoop indrukwekkende data vrijgegeven over 26 miljoen sterrenstelsels, waarvan de verste zich op een afstand van meer dan 10,5 miljard lichtjaar bevinden. Aan dit monumentale onderzoeksproject nam een internationale collatie deel, bestaande uit 175 gespecialiseerde wetenschappers. Dr. Scott vatte de toekomstige toestand van de kosmos kernachtig samen: "het universum zal vanaf nu simpelweg kouder en dodelijker worden." De onderzoekers benadrukken echter met klem dat de gevolgen van dit onomkeerbare kosmische proces pas over vele tientallen miljarden jaren enige invloed zullen hebben op de omstandigheden hier op Aarde.

De analyse toonde aan dat de alleroudste sterrenstelsels in de onderzochte steekproef een gemiddelde temperatuur van ongeveer 35 Kelvin hadden, wat neerkomt op circa -238°C. Dit is een sterke aanwijzing dat de processen van stervorming in volle bloei waren toen het universum zelf nog maar ongeveer 500 miljoen jaar oud was. Deze specifieke observatie levert cruciale empirische ondersteuning voor de theoretische modellen die de thermische evolutie van de kosmos beschrijven, en bevestigt de dynamische en veranderlijke aard van ons heelal door de tijd heen.