Zeldzame Rode Sprites Verlichten de Hemel Boven Omarama, Nieuw-Zeeland, in Oktober 2025

In oktober 2025 voltrok zich een opmerkelijk hemels schouwspel boven de pittoreske Clay Cliffs van Omarama, gelegen op het Zuidereiland van Nieuw-Zeeland. Voor waarnemers van de nachtelijke hemel markeerde dit moment een significante gebeurtenis. De fotografen Tom Ray, Dan Zafra en Jose Cantabrana waren oorspronkelijk van plan om de majestueuze Melkweg vast te leggen. Wat zij echter onverwacht documenteerden, was een van de meest ongrijpbare atmosferische verschijnselen: de rode sprites. Deze ontdekking, die plaatsvond tijdens een routineuze fotosessie, veranderde in een zeldzame blik op de elektrische dynamiek van de bovenste atmosfeer.

Rode sprites zijn gigantische, maar uiterst vluchtige elektrische ontladingen van koud plasma. Ze flitsen op duizelingwekkende hoogtes, tot wel 90 kilometer boven actieve onweersfronten. Het is de extreem korte duur van hun bestaan – slechts enkele milliseconden – die het waarnemen en vastleggen ervan vanaf het aardoppervlak tot een uitzonderlijk moeilijke opgave maakt. Visueel manifesteren deze sprites zich in vormen die doen denken aan delicate, kwalachtige structuren of helder scharlakenrode lichtzuilen die de duisternis doorbreken. Het was de Nieuw-Zeelandse fotograaf Tom Ray die deze afwijkende, karmozijnrode flitsen opmerkte tijdens het nauwkeurig doorbladeren van het materiaal dat bestemd was voor hun grootschalige panorama van de Melkweg. De onverwachte vondst zorgde voor grote opwinding en bevestigde de zeldzaamheid van hun observatie.

De Spaanse fotograaf Dan Zafra benadrukte terecht dat het vastleggen van een gecombineerde opname, waarbij zowel de Melkweg als de sprites zichtbaar zijn, een prestatie van fenomenale zeldzaamheid vertegenwoordigt in de astrofotografie. Vanuit wetenschappelijk oogpunt bieden rode sprites een cruciaal inzicht in de chemische en elektrische processen die zich in de hogere lagen van onze atmosfeer afspelen. In schril contrast met de gebruikelijke bliksem, die zich naar de aarde ontlaadt, schieten sprites verticaal omhoog, diep de mesosfeer en zelfs de thermosfeer in. Hun karakteristieke roodachtige gloed is het directe resultaat van stikstof dat licht uitzendt in de ijle, zuurstofarme omgeving op een hoogte van ongeveer 70 kilometer.

De geschiedenis van de documentatie van dit specifieke fenomeen is relatief recent. De eerste officiële, gedocumenteerde bevestiging van het bestaan van sprites vond plaats in 1989, dankzij onderzoekers van de Universiteit van Minnesota. Deze ontdekking opende destijds een geheel nieuw hoofdstuk in de studie van atmosferische elektriciteit. Astronoom Ian Griffin, verbonden aan het Otago Museum, bevestigde de uitzonderlijke complexiteit die gepaard gaat met het registreren van deze verschijnselen. Hij wees erop dat hun zwakke intensiteit en onvoorspelbare aard ze tot een uitdaging maken voor zelfs de meest geavanceerde apparatuur en ervaren waarnemers.

Wat de waarneming boven Nieuw-Zeeland nog fascinerender maakt, is de universele aard van het fenomeen. Wetenschappers hebben namelijk soortgelijke elektrische ontladingen, die vergelijkbaar zijn met sprites, gedetecteerd in de atmosfeer van de planeet Jupiter. Dit suggereert dat de onderliggende fysische processen die deze spectaculaire lichtverschijnselen veroorzaken, niet uniek zijn voor de aarde, maar deel uitmaken van de algemene dynamiek van planetaire atmosferen. De foto's van Ray, Zafra en Cantabrana dragen zo bij aan zowel de astrofotografie als aan het fundamentele onderzoek naar de elektrische processen in het zonnestelsel.