Een team van Japanse wetenschappers, geleid door botanicus Kenji Suetsugu van de Universiteit van Kobe, heeft een opmerkelijke doorbraak gerealiseerd in de plantkunde. Ze hebben een nieuw geslacht van vaatplanten ontdekt, wat de eerste dergelijke vondst in Japan is sinds het jaar 1930. Dit onderzoek richt zich specifiek op mycoheterotrofe soorten – planten die de fotosynthese volledig hebben opgegeven. Ze verkrijgen alle benodigde voedingsstoffen via ondergrondse schimmelnetwerken. Deze zogeheten ‘spookbloemen’ fungeren als een cruciale indicator voor de gezondheid van bosecosystemen, aangezien hun overleving direct gekoppeld is aan de stabiliteit van deze verborgen schimmelstructuren in de bodem.
In 2024 werd de plant officieel beschreven onder de naam *Relictithismia kimotsukiensis*, een gebeurtenis die als uiterst zeldzaam wordt beschouwd. Yasunori Nakamura, een ecologisch consultant die bij de ontdekking betrokken was, omschreef de vondst als "bijna wonderbaarlijk," en benadrukte daarmee de nog onontgonnen biodiversiteit van onze planeet. De naam van het nieuwe geslacht, *Relictithismia*, verwijst naar de 'relict'-status, terwijl de Japanse benaming "mujina-no-shokudai" (wat 'kandelaar van de das' betekent) de verwantschap met het geslacht *Thismia* weerspiegelt. De laatste keer dat een nieuw geslacht van vaatplanten in Japan werd erkend, was in 1930 met de ontdekking van *Japonolirion*.
De uniciteit van *R. kimotsukiensis* ligt besloten in zijn morfologie. De plant bloeit vaak onder de laag bladafval in het bos, of komt soms zelfs helemaal niet boven het bodemoppervlak uit. Men vermoedt dat dit een aanpassing is die verband houdt met zelfbestuiving. De onderscheidende kenmerken, waaronder zes vrije meeldraden die in contact staan met de stempel van de stamper, zijn niet terug te vinden in de vijf eerder bekende geslachten binnen de familie Thismiaceae. Deze ontdekking werpt nieuw licht op een mogelijke evolutionaire schakel tussen de vroeg gedivergeerde geslachten en het geslacht *Thismia*.
Het lot van deze zeldzame organismen is buitengewoon precair. Momenteel zijn er slechts vijf individuen van *Relictithismia kimotsukiensis* bekend. Dit vereist onmiddellijke ontwikkeling van beschermingsmaatregelen om habitatverlies en de gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan. Een andere kwetsbare soort, *Monotropastrum kirishimense*, verkeert eveneens in gevaar: er zijn minder dan 20 individuen gevonden, verdeeld over slechts 10 populaties in West-Japan. Over het algemeen geldt dat ongeveer de helft van de circa 100 bekende soorten binnen de familie Thismiaceae uitsluitend bekend is van de oorspronkelijke vindplaats, soms zelfs op basis van slechts één enkel exemplaar.
Onderzoek krijgt een aanzienlijke impuls dankzij de actieve betrokkenheid van het publiek. Natuurliefhebbers speelden een sleutelrol bij bijvoorbeeld de herontdekking in 2021 van de soort *Thismia kobensis*, die sinds 1999 als uitgestorven werd beschouwd. Professor Suetsugu, die de afgelopen tien jaar zelf 10 voorheen onbekende mycoheterotrofe soorten heeft ontdekt en beschreven, richt zijn inspanningen nu op het bestuderen van de ondergrondse schimmelnetwerken. Hij streeft ernaar de biochemische processen te ontcijferen die ten grondslag liggen aan de overgang naar volledige mycoheterotrofie.