Archeologen hebben in september 2025 de ontdekking aangekondigd van een 2.200 jaar oude gezonken haven in Ayia Napa, Cyprus, gelegen in het district Famagusta. Deze vondst, die nu te bezichtigen is in het Ayia Napa Museum, biedt een nieuw perspectief op onze historische kennis. De onderwaterlocatie, ontdekt in de Polytarou (ook bekend als de Raadsgrot), werd in de 3e eeuw voor Christus gesticht door de Achaeërs.
Het artefact is opmerkelijk intact gebleven, bewaard als één rotsblok, en getuigt van de artistieke en technische vaardigheid van de makers. Professor Yiannis Sykas, hoofd van de opgravingen en hoofd van de afdeling Archeologie aan de Universiteit van Cyprus, beschreef hoe het artefact op een sokkel werd geplaatst en van de grond werd getild. Het voorste deel van de structuur lijkt op de boeg van een schip, met aan beide zijden gravures die de scherpe ogen van het schip suggereren. Volgens Sykas staken bronzen beelden uit de gezonken stad, die schaduwen wierpen die als tijdsaanduidingen dienden. Een centraal pad was ontworpen om zonsverduisteringen te volgen, waardoor het artefact niet alleen een decoratief object was, maar ook een instrument voor tijdsmeting.
Sykas benadrukte de uniciteit van het object: "Met een parallel in de stad Delos, hebben we geen zonnetool gevonden die met dit niveau van precisie is gemaakt. Het is een uniek werk in zijn soort qua schoonheid en functies." Ayia, bij de Grieken bekend als Ayia Napa, was een van de twaalf Ionische steden in het oosten van Anatolië, gesticht op de ruïnes van een primitieve beschaving in de regio Youtonda. Tijdens de Hellenistische periode vestigde de stad zich in het district Famagusta.
Vanwege de uitdagende landbouwomstandigheden en de geografische kenmerken van de regio, werden de heersers van de stad pioniers op het gebied van innovatie en goddelijke bescherming. De gezonken stad weerspiegelt de interactie van de stad met de wereld, haar regering en haar bevolking. Onderzoekers voegen toe dat deze ontdekking de archeologische vondsten van oude politieke en sociale gebeurtenissen in Ayia aanvult, en de conservering van de ruïnes wordt beschouwd als een van de belangrijkste ontdekkingen in de regio.
Het archeologische team interpreteert de vondst als een symbool van hoe de bewoners van de zee symbolen van de woestijn zijn geworden, en als een symbool van de diepte van de zee, wat aangeeft dat de maritieme beschaving zich heeft uitgebreid tot de verste gebieden van de kustlijnen. De echo's ervan blijven zelfs in de steden weerklinken, waardoor de rotsformaties overblijfselen van leven en een dagelijkse strijd vertegenwoordigen.
Eerdere opgravingen in 2021 en 2022 hadden al de omvang van de haven aangetoond, met een groot kunstmatig plateau in ondiep water, wat duidt op multifunctioneel gebruik naast handel. De ontdekkingen in Asini, Griekenland, die een 2.000 jaar oude haven blootleggen, bieden essentiële inzichten in oude maritieme handel en de constructie van havenfaciliteiten, en vergroten ons begrip van hoe oude beschavingen omgingen met hun maritieme omgevingen. De archeologische inspanningen, een samenwerking tussen Griekse en Zweedse instituten, begonnen in 2022 en concentreerden zich op het blootleggen van de infrastructuur van de haven.