Katten vertonen vaak intrigerend gedrag, zoals het zitten in afgebakende vierkanten op de vloer. Dit fenomeen, dat de laatste jaren vaker is waargenomen en bestudeerd, heeft biologen ertoe aangezet om mogelijke verklaringen te onderzoeken. Een van de kernideeën is dat katten hun omgeving waarnemen door middel van contrasten en structuren. Een duidelijk gemarkeerd vierkant valt op tegen de rest van de vloer, waardoor het voor een kat een gedefinieerde zone wordt. Omdat katten gevoeliger zijn voor contrasten en beweging dan voor kleuren en details, worden deze gemarkeerde gebieden aantrekkelijk voor hen.
Daarnaast speelt het aangeboren instinct van katten om zich in beschermde of omsloten ruimtes te begeven een cruciale rol. In de natuur zoeken katten van oudsher plekken op zoals struikgewas of richels die hen veiligheid bieden en een goed observatiepunt geven. Hoewel een vierkant op de vloer geen fysieke bescherming biedt, kan het dit instinct toch activeren en de kat verleiden om er plaats te nemen. Dit gevoel van veiligheid wordt versterkt doordat dozen en afgebakende ruimtes een gevoel van geborgenheid geven, vergelijkbaar met hoe mensen zich onder een deken veilig voelen.
Temperatuur is eveneens een factor. Katten zoeken vaak koelere plekken om hun lichaamstemperatuur te reguleren. Gladde, harde oppervlakken zoals tegels of stenen vloeren houden de koelte vast en zijn daardoor aantrekkelijk, vooral op warmere dagen. Katten houden hun lichaamstemperatuur tussen de 38,0 en 39,5 graden Celsius, en bij warm weer passen ze hun gedrag aan door minder actief te zijn en meer te rusten. Dit specifieke gedrag is niet nieuw; het werd al in 2017 opgemerkt toen de trend van het filmen van katten in vierkanten op sociale media viraal ging.
Hoewel niet alle katten reageerden, toonden veel dieren wel interesse in de afgebakende gebieden. Wetenschappelijk onderzoek, zoals dat gepubliceerd in Applied Animal Behaviour Science, heeft aangetoond dat katten inderdaad reageren op vierkante vormen, zelfs als deze optisch worden gecreëerd met behulp van illusies. Dit suggereert dat de perceptie van een 'illusie van een vierkant' al voldoende is om de kat aan te trekken, wat voortkomt uit hun instinctieve voorkeur voor afgebakende ruimtes die lijken op een veilige 'doos'. Samenvattend kan het gedrag van katten om in gemarkeerde vierkanten te gaan zitten worden toegeschreven aan een combinatie van hun instinctieve reactie op contrasten en structuren, de behoefte aan een gevoel van veiligheid en geborgenheid dat een afgebakende ruimte biedt, en de invloed van temperatuur. Deze factoren, geworteld in hun natuurlijke gedrag als roofdieren en hun evolutionaire aanpassingen, verklaren de fascinatie van katten voor deze ogenschijnlijk eenvoudige vormen.