Vào ngày 21 tháng 8 năm 2025, các Bộ trưởng Luật ASEAN đã nhóm họp tại Kuala Lumpur để ký một tuyên bố chung nhằm tăng cường trọng tài thương mại quốc tế và hòa giải trên toàn khu vực. Tuyên bố chung này, có tiêu đề "Tuyên bố chung của các Bộ trưởng Luật ASEAN về Phát triển Trọng tài Thương mại Quốc tế và Hòa giải", thể hiện cam kết được làm mới trong việc thúc đẩy công lý, tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững thông qua các khuôn khổ giải quyết tranh chấp được cải thiện.
Malaysia, với vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2025, đã khởi xướng tuyên bố này, dưới sự dẫn dắt của Bộ trưởng tại Văn phòng Thủ tướng (Luật và Cải cách Thể chế) Dato' Seri Azalina Othman Said. Tuyên bố nhấn mạnh ba lĩnh vực chính: điều chỉnh phát triển kinh tế khu vực với các tiêu chuẩn quốc tế, tận dụng đổi mới và công nghệ, và cải thiện khả năng tiếp cận công lý. Bộ trưởng Tư pháp Indonesia, Supratman Andi Agtas, đã nêu bật việc tuyên bố này hỗ trợ củng cố khuôn khổ pháp lý quốc gia của Indonesia, đặc biệt trong lĩnh vực giải quyết tranh chấp thay thế, phù hợp với các tiêu chuẩn của Luật Mẫu UNCITRAL.
Lễ ký kết diễn ra tại Trung tâm Hội nghị Kuala Lumpur trong khuôn khổ Diễn đàn Luật ASEAN 2025. Sự kiện này có sự tham dự của các Bộ trưởng Luật ASEAN, Tổng thư ký ASEAN, Bộ trưởng Luật Timor-Leste, Bộ trưởng Luật Nhật Bản, cùng Thủ tướng và các quan chức cấp cao của Malaysia. Diễn đàn Luật ASEAN 2025, kéo dài từ ngày 19-21 tháng 8 năm 2025, tập trung vào việc cải thiện khả năng tiếp cận công lý trong Cộng đồng Kinh tế ASEAN và thúc đẩy hợp tác pháp lý cho tăng trưởng toàn diện trong kỷ nguyên số.
Các cuộc thảo luận tại diễn đàn đã đề cập đến trọng tài quốc tế, an toàn trực tuyến, tội phạm mạng và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong hệ thống pháp luật, giải quyết nhiều thách thức pháp lý. Thủ tướng Malaysia, Datuk Seri Anwar Ibrahim, đã công bố việc xem xét nghiêm túc thành lập một Bộ Luật chuyên trách để củng cố hệ sinh thái pháp lý của Malaysia. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của tính toàn diện và bền vững trong hệ thống pháp luật, khẳng định rằng luật pháp phải phục vụ tất cả mọi người, cộng đồng và các thế hệ, đảm bảo công lý có thể cảm nhận được trong cuộc sống của người dân.
Việc tăng cường các khuôn khổ pháp lý cho trọng tài và hòa giải ở ASEAN không chỉ nhằm mục đích nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp mà còn là một động lực quan trọng để thu hút đầu tư và thúc đẩy thương mại trong khu vực. Việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như Công ước New York về Công nhận và Thi hành Phán quyết Trọng tài Nước ngoài và Luật Mẫu UNCITRAL về Trọng tài Thương mại Quốc tế là yếu tố then chốt để xây dựng một cơ sở hạ tầng pháp lý vững mạnh. Các quốc gia tham gia Công ước New York đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể trong dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và thương mại quốc tế. Cụ thể, việc phê chuẩn Công ước New York có thể làm tăng dòng vốn FDI song phương lên 77% và thương mại quốc tế với các thành viên công ước lên tới 30%. Tương tự, việc áp dụng Luật Mẫu UNCITRAL đã làm tăng dòng vốn FDI lên 67% và thương mại lên 7%.
Sự kiện này cũng nhấn mạnh vai trò chuyển đổi của công nghệ và Trí tuệ Nhân tạo (AI) trong việc cải thiện các cơ chế giải quyết tranh chấp thay thế (ADR). Các bộ trưởng đã ủng hộ việc sử dụng các nền tảng dựa trên AI để nâng cao hiệu quả, giảm chi phí và đảm bảo việc ra quyết định dựa trên bằng chứng và công bằng. Việc này cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng AI có trách nhiệm, bảo mật dữ liệu và sự giám sát của con người. Các quốc gia ASEAN đang nỗ lực hài hòa hóa các khuôn khổ pháp lý về trọng tài và hòa giải, đồng thời tích hợp AI để tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch, có thể dự đoán được và hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư trong khu vực.