Albania đã tạo nên dấu mốc lịch sử khi bổ nhiệm Diella, một trí tuệ nhân tạo (AI) dưới dạng nữ bộ trưởng ảo, phụ trách lĩnh vực mua sắm công. Quyết định này, dưới sự chỉ đạo của Thủ tướng Edi Rama, thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của quốc gia Balkan trong việc đối phó với nạn tham nhũng dai dẳng, một trở ngại lớn trên con đường hội nhập Liên minh Châu Âu (EU).
Vấn nạn tham nhũng đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế và niềm tin của công chúng tại Albania. Các báo cáo quốc tế chỉ ra rằng Albania đối mặt với những thách thức đáng kể trong việc minh bạch hóa các quy trình hành chính, đặc biệt là trong đấu thầu công, lĩnh vực dễ phát sinh tiêu cực. Tình trạng này không chỉ cản trở sự phát triển mà còn là một trong những yêu cầu cốt lõi mà Albania cần giải quyết để tiến gần hơn đến tư cách thành viên EU. Thị trường mua sắm công của Albania chiếm khoảng 9,4% GDP vào năm 2022, giảm nhẹ so với 10,7% của năm 2021.
Diella, có nghĩa là "mặt trời" trong tiếng Albania, được kỳ vọng sẽ mang lại ánh sáng minh bạch cho các hợp đồng công. Với vai trò mới, Diella sẽ quản lý và phê duyệt tất cả các gói thầu của chính phủ, loại bỏ yếu tố con người vốn dễ bị tác động bởi lợi ích cá nhân hay các hình thức hối lộ. Thủ tướng Rama bày tỏ niềm tin rằng AI có thể trở thành một thành viên chính phủ hiệu quả nhất, đảm bảo tính công bằng và liêm chính trong mọi giao dịch công.
Việc Albania tiên phong sử dụng AI trong vai trò quản lý nhà nước mở ra một chương mới cho quản trị công. AI có khả năng xử lý lượng lớn dữ liệu với tốc độ và độ chính xác cao, hứa hẹn cải thiện đáng kể hiệu quả hoạt động và tính minh bạch. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích tiềm năng, việc triển khai AI cũng đặt ra không ít câu hỏi về các rủi ro như khả năng thuật toán bị thiên vị, vấn đề bảo mật dữ liệu nhạy cảm, và sự cần thiết của các cơ chế giám sát chặt chẽ để đảm bảo AI hoạt động đúng mục đích và không bị lạm dụng.
Mặc dù được giới thiệu như một giải pháp đột phá, việc bổ nhiệm một bộ trưởng ảo vẫn vấp phải sự hoài nghi từ một bộ phận công chúng. Những câu hỏi về khả năng chống lại sự thao túng của con người và cơ chế trách nhiệm giải trình khi có sai sót vẫn còn bỏ ngỏ. Tuy nhiên, bước đi này phản ánh nỗ lực của Albania trong việc tìm kiếm những phương thức quản trị tiên tiến, hiện đại hóa bộ máy nhà nước và củng cố niềm tin của người dân vào hệ thống.
Đây là một phần trong chiến lược dài hạn của Albania nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và đáp ứng các tiêu chuẩn của châu Âu. Việc Albania mạnh dạn đưa AI vào vị trí quản lý cấp cao cho thấy một tầm nhìn hướng tới sự đổi mới và hiệu quả vượt trội. Đây không chỉ là việc áp dụng công nghệ mới mà còn là sự tái định hình tư duy quản trị, đặt nền móng cho một hệ thống minh bạch, trách nhiệm và phục vụ công dân tốt hơn. Hành trình này, dù còn nhiều thách thức, thể hiện cam kết của Albania trong việc kiến tạo một tương lai quản trị công minh bạch và đáng tin cậy, một bước tiến quan trọng trên con đường phát triển và hội nhập.