Vào tháng 7 năm 2025, cộng đồng khoa học toàn cầu đã ghi nhận một sự kiện vũ trụ phi thường: một vụ nổ tia gamma (GRB) được đặt tên là GRB 250702B. Hiện tượng này ngay lập tức thu hút sự chú ý chưa từng có do tính chất kéo dài bất thường và chuỗi xung lặp lại liên tục trong suốt một ngày. Việc phát hiện ban đầu về sự phóng thích năng lượng cực lớn này diễn ra vào ngày 2 tháng 7 năm 2025. Trong thời điểm đó, Kính viễn vọng Fermi trên quỹ đạo của NASA đã ghi lại một loạt các chớp sáng phát ra từ cùng một nguồn xa xôi, kéo dài trong nhiều giờ. Đây là một tín hiệu rõ ràng cho thấy sự kiện này khác biệt hoàn toàn so với những gì đã biết trong lịch sử quan sát thiên văn.
Sự độc đáo của GRB 250702B nằm ở cấu trúc thời gian của nó, điều thách thức sâu sắc các mô hình đã được thiết lập về sự sụp đổ sao. Trong khi hầu hết các vụ nổ tia gamma điển hình chỉ kéo dài từ vài phần giây đến vài phút, tín hiệu đặc biệt này, theo một số dữ liệu, đã tiếp diễn trong khoảng một ngày, hoặc ít nhất là gần bảy giờ liên tục. Điều này khiến nó trở thành vụ nổ kéo dài nhất từng được ghi nhận cho đến nay. Các nhà vật lý thiên văn thường giả định rằng các vụ nổ tia gamma là kết quả của sự sụp đổ của một ngôi sao khối lượng lớn thành hố đen – một trong những quá trình giải phóng năng lượng mạnh mẽ nhất trong vũ trụ. Tuy nhiên, việc sự kiện này lặp đi lặp lại lại không thể được giải thích bằng các mô hình tiêu chuẩn, vì nguồn gốc của một thảm họa như vậy thường được cho là không thể tồn tại sau vụ nổ.
Để phân tích sâu hơn và tìm kiếm lời giải thích, các chuyên gia từ Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) và nhiều tổ chức nghiên cứu quốc tế khác đã tham gia, bao gồm Đại học College Dublin và Đại học Radboud. Các nghiên cứu tiếp theo, sử dụng dữ liệu từ Kính viễn vọng Rất Lớn (VLT) của Đài quan sát Nam Âu, đã giúp xác định chính xác vị trí của nguồn phát. Ban đầu, người ta suy đoán rằng nguồn này nằm trong mặt phẳng của Dải Ngân Hà. Tuy nhiên, các quan sát chi tiết được thực hiện bởi VLT và Kính viễn vọng Hubble đã bác bỏ giả thuyết đó và xác nhận rằng GRB 250702B thực sự xảy ra trong một thiên hà xa xôi khác. Theo những ước tính mới nhất, khoảng cách đến nguồn phát này là khoảng 8 tỷ năm ánh sáng.
Sự kiện GRB 250702B, cùng với các vụ nổ liên quan khác như GRB 250702D và GRB 250702, đã thể hiện các dấu hiệu của tính chu kỳ. Điều này có thể gợi ý rằng quá trình này đã được kích hoạt bởi một vật thể đang quay quanh hố đen, tạo ra những đợt bùng phát định kỳ. Khám phá này mở ra một chương mới trong việc tìm hiểu cơ chế hình thành siêu tân tinh và sự sụp đổ của các ngôi sao khổng lồ. Nó cung cấp một cơ hội hiếm có để nghiên cứu những dư âm kéo dài của các hiện tượng thảm khốc trong vũ trụ. Các nhà khoa học đang tiếp tục theo dõi khu vực vụ nổ bằng VLT và Kính viễn vọng James Webb, với hy vọng giải mã bản chất thực sự của “thông điệp” vũ trụ độc đáo và khó hiểu này, từ đó định hình lại hiểu biết của chúng ta về các sự kiện năng lượng cao trong không gian sâu.