Nghiên cứu mới từ Đại học Helsinki, công bố vào tháng 8 năm 2025, đã chỉ ra những thay đổi đáng kể trong các cộng đồng bướm đêm trên khắp Phần Lan. Các nhà khoa học đã phân tích hơn 224.000 quan sát về bướm đêm, thu thập trong hai giai đoạn 30 năm, cho thấy một xu hướng rõ rệt: các loài bướm đêm ưa khí hậu ấm áp ngày càng chiếm ưu thế.
Ở miền bắc Phần Lan, sự thay đổi này biểu hiện qua sự biến mất của các loài ưa điều kiện lạnh. Ngược lại, miền nam Phần Lan đang chứng kiến sự gia tăng của các loài mới thích nghi với khí hậu ấm áp, trong khi phần lớn các loài hiện có vẫn tồn tại. Điều đáng chú ý là tốc độ thay đổi trong thành phần cộng đồng ở miền bắc nhanh gấp đôi so với miền nam. Sự biến đổi nhanh chóng này khiến đa dạng sinh học ở miền bắc đặc biệt dễ bị tổn thương trước các tác động tiêu cực của sự nóng lên toàn cầu.
Tiến sĩ Emilie Ellis, tác giả chính của nghiên cứu, nhấn mạnh sự chênh lệch này: "Tốc độ thay đổi trong thành phần của các cộng đồng bướm đêm nhanh gấp đôi ở miền bắc so với miền nam." Bà cũng chỉ ra rằng sự biến đổi nhanh chóng này làm cho đa dạng sinh học miền bắc đặc biệt dễ bị tổn thương trước các tác động có hại của sự nóng lên toàn cầu.
Những phát hiện này phù hợp với các nghiên cứu gần đây khác, cho thấy các loài thích nghi với khí hậu mát mẻ nói chung đã suy giảm và di chuyển về phía bắc, trong khi các loài thích nghi với khí hậu ấm áp đã gia tăng. Điều này cho thấy một tác động không đồng đều của sự nóng lên toàn cầu đối với đa dạng sinh học. Các cộng đồng bướm đêm ở miền bắc, nằm ở rìa lạnh hơn của phạm vi khí hậu, đối mặt với nguy cơ mất loài ròng cao hơn là sự thay thế, báo hiệu rủi ro tuyệt chủng gia tăng ở các rìa khí hậu.
Phương pháp nghiên cứu dựa trên nỗ lực giám sát chi tiết và lâu dài, được hỗ trợ bởi các tình nguyện viên trên khắp Phần Lan. Hơn 224.000 quan sát về bướm đêm đã cung cấp một nền tảng thực nghiệm vững chắc để phát hiện những thay đổi tinh tế nhưng quan trọng này.
Những hiểu biết sâu sắc từ nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng đối với chính sách bảo tồn. Việc nhận biết được các quần thể loài dễ bị tổn thương nhất ở đâu và như thế nào cho phép phân bổ nguồn lực bảo tồn chính xác hơn. Các chiến lược cụ thể có thể bao gồm việc bảo vệ môi trường sống phù hợp với các loài thích nghi với khí hậu lạnh đang suy giảm ở miền bắc. Hơn nữa, các phản ứng bảo tồn phải được tùy chỉnh theo từng vùng, hỗ trợ các cộng đồng miền bắc có thể liên quan đến việc giảm thiểu áp lực tuyệt chủng, trong khi các khu vực phía nam sẽ được hưởng lợi từ việc giám sát tác động sinh thái của các loài xâm lấn.
Nghiên cứu này đóng góp vào lý thuyết sinh thái rộng lớn hơn bằng cách chứng minh cách các hiệu ứng rìa khí hậu khuếch đại sự dễ bị tổn thương của các loài chuyên biệt. Nó tiết lộ rằng các hậu quả sinh thái của sự nóng lên bao gồm những thay đổi phức tạp về thành phần do sự tuyệt chủng và xâm lấn cục bộ gây ra. Nghiên cứu sâu hơn và giám sát liên tục sẽ rất cần thiết để theo dõi các động lực này khi khí hậu Phần Lan tiếp tục ấm lên.