Tư Duy Hợp Lý Ở Tinh Tinh: Phát Hiện Mới Về Nhận Thức Linh Hoạt

Những phát hiện mới được công bố trên tạp chí Khoa học (Science) đã hé lộ khả năng đáng kinh ngạc: tinh tinh sở hữu kỹ năng "tư duy hợp lý" tương đồng với con người. Công trình này mở ra góc nhìn mới về sự linh hoạt trong nhận thức, vốn được coi là đặc điểm cốt lõi của trí tuệ loài người.

Các nhà khoa học đã tiến hành các thí nghiệm được kiểm soát chặt chẽ tại Khu bảo tồn Tinh tinh Đảo Ngamba ở Uganda. Trong quá trình quan sát, các nhà nghiên cứu đặt ra tình huống để những cá thể tinh tinh lựa chọn giữa hai chiếc hộp, một trong số đó chứa phần thưởng là thức ăn. Ban đầu, các chú tinh tinh được cung cấp một manh mối ban đầu để xác định vị trí phần thưởng. Điểm mấu chốt của nghiên cứu là khi có thêm bằng chứng mạnh mẽ hơn chỉ ra chiếc hộp còn lại, tinh tinh thường xuyên thay đổi quyết định của mình. Sự suy luận linh hoạt này được cho là phản ánh cách thức tư duy của trẻ em con người ở độ tuổi khoảng bốn tuổi.

Để đảm bảo rằng những quan sát này là tư duy đích thực, đội ngũ nghiên cứu đã áp dụng các mô hình tính toán và thí nghiệm được kiểm soát nghiêm ngặt. Những phân tích này đã loại trừ các giải thích đơn giản hơn, chẳng hạn như việc chúng chỉ phản ứng với tín hiệu mới nhất (thiên kiến gần đây) hoặc chỉ đơn thuần là phản ứng với dấu hiệu dễ thấy nhất. Các mô hình xác nhận rằng quá trình ra quyết định của tinh tinh phù hợp với các chiến lược hợp lý trong việc điều chỉnh niềm tin dựa trên bằng chứng.

Nghiên cứu này thách thức quan điểm cho rằng khả năng hình thành và sửa đổi niềm tin dựa trên bằng chứng là độc quyền của loài người. Một khía cạnh thú vị được các nhà khoa học phát hiện là tinh tinh có khả năng đánh giá một cách có hệ thống các hình thức bằng chứng và điều chỉnh niềm tin hiện tại nếu được cung cấp những manh mối thuyết phục hơn. Thậm chí, khi được cung cấp một bằng chứng có vẻ mạnh mẽ nhưng sau đó bị bác bỏ – ví dụ, nhìn thấy hình ảnh thức ăn bên trong hộp thay vì thức ăn thật – tinh tinh cũng thể hiện sự hiểu biết rằng bằng chứng ban đầu không còn giá trị. Điều này cho thấy một mức độ đánh giá siêu nhận thức tinh vi ở loài linh trưởng này.

Các chuyên gia, bao gồm cả Tiến sĩ Emily Sanford, nhà nghiên cứu sau tiến sĩ tâm lý học tại Đại học California, Berkeley, bày tỏ sự phấn khích khi chứng minh được khả năng này ở tinh tinh, vốn thường được gán cho trẻ nhỏ. Nghiên cứu này không chỉ làm sáng tỏ nguồn gốc tiến hóa của tư duy hợp lý mà còn có thể định hình lại cách các nhà khoa học nhìn nhận về sự phát triển của trẻ em và trí tuệ nhân tạo. Nhóm nghiên cứu dự định mở rộng việc lập bản đồ so sánh các kỹ năng suy luận này sang các loài linh trưởng khác, nhằm mang lại những hiểu biết sâu sắc về bản chất của việc học hỏi và tư duy phản biện.