Bola: Cách một từ tiếng Ghana chỉ chất thải tiết lộ lịch sử thuộc địa và sự thích ứng ngôn ngữ
Nói về chất thải là tham gia vào khảo cổ học văn hóa. Thuật ngữ "bola" của Ghana, hiện có nghĩa là "chất thải", là một bản viết lại của cuộc gặp gỡ thuộc địa và sự thích ứng ngôn ngữ. Nguồn gốc của nó từ "boiler" (nồi hơi) trong tiếng Anh tiết lộ sự chuyển dịch văn hóa.
Sự biến đổi của "boiler" [ˈbɔɪlər] thành bola [ˈbɔɔlɑ] không chỉ là một tai nạn ngữ âm đơn thuần. Các phụ âm tiếng Anh đã được làm mềm để phù hợp với ngôn ngữ Ghana. Lò đốt của Anh, hay "boilers", tương phản với các практики bản địa về ủ phân và tái sử dụng.
Thuật ngữ "bola" nổi lên như một người bạn đồng hành ngôn ngữ với cơ sở hạ tầng nhập khẩu. Người Ghana đã thương lượng thuật ngữ này, nhúng nó vào các mạng ngữ nghĩa hiện có. Điều này phản ánh "sứ mệnh khai hóa" của Anh.
Ban đầu, "bola" biểu thị tàn tích cháy dở của quá trình thiêu đốt thuộc địa. Theo thời gian, thuật ngữ này mở rộng, hấp thụ ý nghĩa như một miếng bọt biển. Đến giữa thế kỷ 20, "bola" trở thành một thuật ngữ chung cho rác thải sinh hoạt và "rác rưởi" mang tính ẩn dụ.
Các phương ngữ Akan thời tiền thuộc địa phân biệt "nkesie" [nkɛˈsiɛ] (thức ăn thừa cho động vật) với "mfune" [mˈfunɛ] (tro từ lò sưởi). Ewe phân biệt "dzudzor" [dʒuˈdʒɔr] (sự phân hủy cần chôn cất) với "gbogbo" [ɡ͡boˈɡ͡bo] (các vật phẩm bị loại bỏ theo nghi lễ). Sức mạnh đồng nhất hóa của "bola" đã xóa bỏ những khác biệt này.
"Boiler" của Anh ngụ ý chất thải là một loại duy nhất cần loại bỏ. Các khuôn khổ bản địa coi chất thải là một khái niệm quan hệ. Thông lệ của Akan là trả lại thức ăn thừa cho vật nuôi, định vị chất thải trong một mạng lưới tiện ích.
Sự trỗi dậy của "bola" đã thay đổi các quy tắc mà theo đó chất thải được hiểu. Đã từng có một sự đa dạng ngự trị, giờ đây một thuật ngữ nguyên khối gợi ý một giải pháp nguyên khối. Điều này song song với sở thích của nhà nước thuộc địa đối với các hệ thống tiêu chuẩn hóa.
Người Ghana đã đòi lại "bola", truyền cho nó những ý nghĩa mà những người thực dân không lường trước được. Trong các khu định cư không chính thức của Accra, những người thu gom "bola" tái sử dụng chất thải thành nghệ thuật và nhiên liệu. Thuật ngữ này hiện đang thúc đẩy sự đổi mới từ cơ sở.
Câu chuyện về "bola" là một lời nhắc nhở rằng những từ chúng ta sử dụng mang theo gánh nặng của lịch sử. Trong "bola", chúng ta tìm thấy một vũ trụ thu nhỏ về hành trình của Ghana. Đó là một quốc gia điều hướng cuộc sống sau khi chủ nghĩa thực dân kết thúc.