Afrika Birliği (AfB), Ocak 2025'te Kampala'da düzenlenen olağanüstü bir zirvede, kıtanın tarım ve gıda sistemlerini dönüştürmeye yönelik stratejik bir çerçeve olan Kampala Deklarasyonu'nu kabul etti. Bu tarihi deklarasyon, 2026-2035 dönemini kapsayan ve geleneksel tarım yaklaşımlarından kapsamlı bir gıda sistemleri modeline geçişi öngören bir yol haritası sunmaktadır.
Deklarasyon, üretim, ticaret, yatırım, beslenme ve gıda güvenliği, kapsayıcılık ve yönetişim olmak üzere altı temel odak alanını kapsamaktadır. Hedefler arasında 2035 yılına kadar hasat sonrası kayıpları yarıya indirmek, Afrika içi tarımsal ticareti üç katına çıkarmak ve yerel olarak işlenmiş gıda ürünlerinin payını tarımsal GSYİH'nin %35'ine yükseltmek yer almaktadır. Bu iddialı hedeflere ulaşmak için Kapsamlı Afrika Tarım Kalkınma Programı (CAADP) stratejisi ve eylem planı da onaylanmıştır. Afrika'nın tarımsal potansiyelini tam olarak kullanma çabaları, kıtanın artan nüfusunun gıda talebini karşılama ve küresel pazarda daha güçlü bir oyuncu olma vizyonuyla desteklenmektedir.
Afrika içi tarımsal ticaretin mevcut payı ise yaklaşık %20 civarındadır ve bu oranın da üç katına çıkarılması planlanmaktadır. Bu dönüşüm, sadece gıda güvenliğini sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda milyonlarca yeni istihdam alanı yaratarak kıtanın ekonomik kalkınmasına da katkıda bulunacaktır.
Afrika'nın önemli tarımsal potansiyeline rağmen, kıta gıda güvensizliği ve düşük verim gibi ciddi sorunlarla karşı karşıyadır. Araştırmalara göre, kıtada 1 milyardan fazla insan sağlıklı beslenmeye erişememekte ve Afrika nüfusunun yaklaşık %20'si yetersiz beslenmeden muzdariptir. Potansiyelin %25'inden daha az olan düşük verim oranları, toprak bozulması ve gübrelerin verimsiz kullanımı nedeniyle kıtaya her yıl 68 milyar ABD dolarına mal olmaktadır. Deklarasyon, bu tür zorlukların üstesinden gelmek için daha fazla tarımsal girdi, yaygınlaştırma hizmetleri ve bütçe taahhüdü gerekliliğini ortaya koymaktadır. Kampala Deklarasyonu, 2035 yılına kadar mahsul verimini %45 oranında artırmayı hedeflemektedir. Bu hedefe ulaşmak için bilimsel yaklaşımlara, toprak verimliliğinin restorasyonuna ve yerel koşullara uygun gübrelerin kullanımına özel önem verilmesi gerekmektedir. Strateji ayrıca, kamu-özel ortaklıkları da dahil olmak üzere tarıma yapılan yatırımların artırılmasını ve 2035 yılına kadar 100 milyar ABD dolarının harekete geçirilmesini öngörmektedir. Uzmanlar, çocuk beslenmesine odaklanmanın ve tüm paydaşların katılımını sağlamanın kritik önemini vurgulamaktadır. Bu kapsamlı yaklaşım, Afrika'nın tarımsal sistemlerini daha dirençli, sürdürülebilir ve kapsayıcı hale getirmeyi amaçlamaktadır. Yeni strateji, Sahra Altı Afrika'daki gıdanın %80'ini sağlayan küçük çiftliklerin kapasitesini artırmaya odaklanarak, çiftçiden pazara kadar gıda zincirinin tüm halkalarını güçlendirmeyi amaçlamaktadır.
Kampala Deklarasyonu, Maputo (2003-2013) ve Malabo (2015-2025) Deklarasyonları gibi önceki girişimlerin üzerine inşa edilmiştir. Bu yeni strateji, sadece üretim odaklı hedeflerden ziyade, ticaret, yatırım, beslenme ve yönetişim gibi daha geniş bir perspektifi benimsemektedir. Bu dönüşümün başarısı, üye devletlerin stratejik vizyonu somut eylemlere dönüştürme ve sürdürülebilir kaynak tahsisi konusundaki kararlılıklarına bağlı olacaktır. Afrika'nın tarımsal potansiyelini tam olarak ortaya çıkarmak, kıtanın refahı ve gıda egemenliği için hayati önem taşımaktadır.