Bilim dünyası, insan bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırmasını engelleyen mekanizmaları aydınlatan çığır açıcı çalışmaları nedeniyle üç bilim insanını 2025 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nün sahipleri olarak kutluyor. Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell ve Shimon Sakaguchi, periferik immün tolerans alanındaki öncü keşifleri sayesinde bu prestijli ödüle layık görüldü. Bu keşifler, otoimmün hastalıkların anlaşılmasında ve tedavisinde yeni kapılar araladı.
Nobel Meclisi, 6 Ekim 2025 Pazartesi günü yaptığı açıklamada, ödülün, bağışıklık sisteminin vücuda zarar vermesini önleyen temel buluşları nedeniyle Brunkow, Ramsdell ve Sakaguchi'ye verildiğini duyurdu. Bu çalışma, bağışıklık sisteminin nasıl kontrol altında tutulduğunu anlamamızı sağlamıştır. Bağışıklık sisteminin güçlü yapısı, vücudu binlerce mikroptan korurken, aynı zamanda kendi hücrelerine saldırmasını engellemek için hassas bir dengeye ihtiyaç duyar. Bu denge bozulduğunda, Tip 1 diyabet veya romatoid artrit gibi otoimmün hastalıklar ortaya çıkabilir.
Bilim insanlarının çalışmaları, bağışıklık sisteminin "güvenlik görevlileri" olarak tanımlanan düzenleyici T hücrelerinin (Treg) önemini ortaya koymuştur. Bu hücreler, bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesini önleyerek otoimmün hastalıkları engellemede kritik bir rol oynar. Mary E. Brunkow, ABD, Seattle'daki Sistem Biyolojisi Enstitüsü ile ilişkilidir. Fred Ramsdell, ABD, San Francisco'daki Sonoma Biotherapeutics'te çalışmaktadır. Shimon Sakaguchi, Japonya, Osaka Üniversitesi'ndeki İmmünolojik Hastalıklar Araştırma Merkezi ile bağlantılı olarak katkıda bulunmuştur. Shimon Sakaguchi'nin 1995'teki öncü keşfi, bağışıklık toleransının sadece timusta zararlı hücrelerin yok edilmesiyle sağlanmadığını, aynı zamanda bu özel hücre sınıfının da otoimmün saldırıları önlediğini göstermiştir. Ardından, Brunkow ve Ramsdell'in 2001'deki çalışmaları, düzenleyici T hücrelerinin gelişimini kontrol eden FOXP3 genindeki mutasyonların ciddi otoimmün bozukluklara yol açabileceğini ortaya koymuştur.
Bu temel bilgiler, kanser ve otoimmün hastalıklar için yeni tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine zemin hazırlamıştır. Örneğin, kanser tedavisinde, tümörleri çevreleyen ve bağışıklık sistemini engelleyen düzenleyici T hücrelerini hedef alan stratejiler geliştirilmektedir. Diğer yandan, otoimmün hastalıklarda ise daha fazla düzenleyici T hücresi oluşumunu teşvik etme yolları aranmaktadır. Halihazırda bu alanda geliştirilen birçok tedavi yöntemi klinik denemeler aşamasındadır. Daha fazla araştırma, periferik tolerans mekanizmalarındaki bozuklukların birçok kronik hastalığın temelinde yattığını göstermektedir. Örneğin, 2024 yılında 'Nature Immunology' dergisinde yayımlanan araştırmalar, düzenleyici T hücrelerinin işlev bozukluğu ile romatoid artrit ve lupus gibi durumların gelişimi arasında bir bağlantı olduğunu göstermektedir.
Ödül töreni, Alfred Nobel'in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık 2025'te gerçekleştirilecektir. Brunkow, Ramsdell ve Sakaguchi'nin bu çığır açan çalışmaları, modern immünolojinin seyrini değiştirmiş ve insan sağlığını iyileştirmeye yönelik yeni umutlar doğurmuştur.