Vatikan, 62 Eseri Kanada Yerli Halklarına İade Etti

Vatikan, Kanada'nın yerli halklarına ait 62 kültürel miras eserinin iadesini 15 Kasım 2025 tarihinde resmen tamamladı. Bu eylem, Kutsal Makam ile Kuzey Amerika Yerli toplulukları arasında süregelen uzlaşma diyaloğunun kritik bir parçası olarak görülüyor. Bu tarihi adım, uzun yıllardır devam eden kültürel iade taleplerine somut bir yanıt teşkil ederek, iki taraf arasındaki ilişkilerde yeni bir sayfa açmıştır.

Eserlerin teslimi, Vatikan'da bizzat Papa Leo XIV tarafından Kanada Katolik Piskoposlar Konferansı'na yapıldı. Taraflarca yayımlanan ortak açıklamada bu jest, “diyaloğun, saygının ve kardeşliğin somut bir işareti” olarak nitelendirildi. Kanada Dışişleri Bakanı Anita Anand, bu gelişmeyi memnuniyetle karşıladı ve olayı, “Yerli halkların çeşitli kültürel mirasını onurlandıran ve süregelen hakikat, adalet ve uzlaşma çabalarını destekleyen önemli bir kilometre taşı” şeklinde değerlendirdi.

İade edilen eserler arasında İnuit kayığı, vampi kemerleri, savaş sopaları ve ritüel maskeler gibi çeşitli kültürel objeler bulunmaktadır. Bu parçalar, yüz yılı aşkın bir süredir Vatikan Müzeleri'nin Etnolojik Misyonerlik Müzesi'nde (şimdiki adıyla Anima Mundi) muhafaza ediliyordu. Misyonerler tarafından toplanan 80.000'den fazla nesneyi barındıran bu koleksiyondaki eserler, başlangıçta 1925 yılında Papa Pius XI'nin girişimiyle düzenlenen Dünya Misyonerlik Sergisi'ne katılmak üzere Katolik misyonerler aracılığıyla Roma'ya gönderilmişti.

Bu iadenin tarihsel arka planı, Papa Franciscus'un 2022'deki Kanada ziyaretine dayanmaktadır. O ziyarette Papa, Kilise'nin Kanada Hakikat ve Uzlaşma Komisyonu tarafından “kültürel soykırım” olarak nitelendirilen yatılı okul sistemindeki rolü nedeniyle özür dilemişti. Yerli liderler, bu ziyaret sırasında el konulan kültürel açıdan önemli nesnelerin iadesini talep etmişlerdi. Uzmanlar ve yerli temsilciler, sömürge dönemindeki misyonların sahip olduğu güç ve otorite göz önüne alındığında, bu eserlerin ilk transferinin gönüllülüğü konusunda ciddi şüpheler taşımaktadırlar.

Kanada'ya ulaştıktan sonra eserlerin, piskoposlar aracılığıyla Ulusal Yerli Kuruluşlarına (NIOs) devredilmesi bekleniyor. Planlara göre, objeler ilk olarak Gatineau'daki Kanada Tarih Müzesi'ne geçecek ve burada uzmanlar, yerli temsilcilerden oluşan bir konsey ile birlikte eserlerin gelecekteki akıbetini belirleyeceklerdir. Egemen Kızılderili Ulusları Federasyonu Başkanı Bobby Cameron, daha önce bu nesnelerin toplulukların iyileşmesi için kutsal bir öneme sahip olduğunu vurgulamıştı. Bu devir süreci, 2023 yılında Vatikan'ın Parthenon parçalarını Yunanistan'a iade etmesine benzer şekilde “kiliseden kiliseye” bir modelle gerçekleştirilmiştir.

McGill Üniversitesi Profesörü Gloria Bell, bu kararın Yerli halkların egemenliğinin tanınması yolunda atılmış önemli bir adım ve gerçek bir iyileşmenin başlangıcı olduğunu belirtmiştir. Yıllar süren müzakerelerin neticesi olan bu eserlerin, 2025 yılının sonuna kadar Kanada'ya ulaşması beklenmektedir. Bu iade, sadece bir nesne transferi olmanın ötesinde, kültürel mirasın ait olduğu topraklara geri dönmesi adına uluslararası alanda önemli bir emsal teşkil etmektedir.