Letonya Parlamentosu, AB'de Bir İlki Gerçekleştirerek İstanbul Sözleşmesi'nden Çekilme Kararı Aldı

Kadınlara yönelik şiddet ve aile içi şiddetle mücadeleyi hedefleyen kritik bir uluslararası belge olan İstanbul Sözleşmesi'nin feshedilmesi kararı, 30 Ekim 2025 tarihinde Letonya Parlamentosu Saeima tarafından kabul edildi. Bu adım, Avrupa Birliği (AB) üyesi bir devletin sözleşmeden çekilme sürecini başlatan ilk ülke olması nedeniyle, Avrupa hukuk alanında tarihi bir emsal teşkil ediyor. Kararın yürürlüğe girmesi için Başkan Edgars Rinkēvičs'in nihai imzasını atması gerekiyor. Oylama sonuçları, ülkedeki siyasi kutuplaşmayı gözler önüne serdi: 56 milletvekili çekilmeyi desteklerken, 32'si karşı oy kullandı ve iki milletvekili çekimser kaldı.

Söz konusu karar, toplumdaki değerler ve koruma mekanizmaları üzerine süregelen derin iç tartışmaları yansıtıyor. Sözleşme, Kasım 2023'teki onay sürecinin ardından Mayıs 2024'te Letonya için yürürlüğe girmişti. Hatta bu süreç, kadınlara yönelik şiddetle mücadele için ulusal bir eylem planının hazırlanmasını ve cinsel taciz suçunun tanımlanmasını sağlamıştı. Ancak, çekilme kararını savunanlar, aralarında “Önce Letonya” Partisi milletvekili Ramona Petraviča’nın da bulunduğu isimler, belgenin toplumsal cinsiyeti sosyal bir yapı olarak ele alması nedeniyle ülkeye yabancı bir “cinsiyet ideolojisini” dayattığını ileri sürdü. Bu kesim, mevcut ulusal mevzuatın şiddetle mücadele için yeterli güce sahip olduğunda ısrarcıydı.

Bu siyasi hamle, ciddi bir toplumsal gerilimin ortasında gerçekleşti. Karardan bir gün önce, 29 Ekim’de, yaklaşık 5000 vatandaş uluslararası anlaşmadan vazgeçilmesini protesto etmek amacıyla Riga sokaklarında gösteri düzenledi. Başbakan Evika Siliņa, sözleşmenin sürdürülmesinden yana açıkça tavır almış ve çekilmenin ülkenin uluslararası itibarına “yıkıcı bir darbe” vuracağı uyarısında bulunmuştu. İlerici Partiler parlamento grubu başkanı Andris Suvajevs de Letonya'nın uluslararası alanda yalnızlaşma ihtimalinden endişe duyduğunu dile getirdi. Koalisyon içindeki disiplini bozarak çekilmeyi destekleyen “Yeşil ve Çiftçiler Birliği”nin tutumu ise siyasi arenada dikkat çeken bir gelişmeydi.

Saeima’daki müzakereler, dış bilgilendirme kampanyaları ve komplo teorileri gibi konuların da gündeme gelmesiyle son derece gergin geçti ve 13 saatten fazla sürdü. Avrupa’daki önemli ortaklar, özellikle Almanya, Fransa ve Birleşik Krallık diplomatları, Letonya’nın bu kararından duydukları derin kaygıyı dile getirdiler. Letonya, 2021 yılında sözleşmeden resmen çekilen tek ülke olan Türkiye’nin izinden gitme riskiyle karşı karşıya kaldı. Protestolarda konuşan tarihçi Gatis Krūmiņš, bu geri adımın Letonya’nın güvenilir bir ortak olarak algılanması konusunda şüphe uyandırabileceğini belirtti. Marta Kadın Merkezi ve WAVE Network gibi kadın örgütleri, sözleşmeden vazgeçilmesinin kadın haklarının korunmasında elde edilen ilerlemeyi tehlikeye atabileceği ve şiddet mağdurlarını hayati destekten mahrum bırakabileceği konusunda ciddi uyarılarda bulunuyorlar.