Dijital çağın en temel bilgi kaynaklarından biri olan Wikipedia, son dönemde bilgiye ulaşım alışkanlıklarındaki köklü değişimlerin merkezinde yer alıyor. Wikimedia Vakfı tarafından raporlanan verilere göre, 2024 yılının aynı dönemine kıyasla Mart ile Ağustos 2025 arasındaki altı aylık süreçte, ansiklopedinin doğrudan insan trafiğinde %8'lik bir düşüş yaşandı. Bu durum, bilginin artık doğrudan kaynağına uğramadan tüketildiği yeni bir paradigmanın habercisi olarak değerlendiriliyor.
Wikimedia Vakfı'nın Ürün Kıdemli Direktörü Marshall Miller, bu gerilemenin temel nedenleri olarak üretken yapay zekânın yükselişini ve sosyal medyanın bilgi arama süreçlerindeki artan rolünü gösteriyor. Arama motorları, kullanıcı sorgularına doğrudan, özetlenmiş yanıtlar sunarak kullanıcıları kaynak siteye tıklama zahmetinden kurtarıyor. Bu eğilim, sektörde 'sıfır tıklama' araması olarak adlandırılan bir durumu güçlendiriyor. Dahası, özellikle genç kuşaklar, bilgi edinmek için metin tabanlı siteler yerine TikTok ve YouTube gibi video platformlarına yöneliyor.
Bu durum, Wikipedia'nın içeriğini temel veri seti olarak kullanan Büyük Dil Modelleri (LLM'ler) ile ironik bir ilişkiyi beraberinde getiriyor; modeller Wikipedia'dan beslenirken, kaynağın kendisi görünürlük kaybediyor. Marshall Miller'ın da belirttiği gibi, daha az ziyaret, içerik zenginleştirmesi yapacak gönüllü sayısının azalmasına ve platformun operasyonlarını destekleyen bireysel bağışların düşmesine neden olabilir. Wikipedia, internet üzerinde bu ölçekte şeffaf ve doğrulanabilir bilgi sunabilen yegane platform olma özelliğini koruyor; bu ekosistemin zayıflaması, küresel bilgi güvenilirliğini riske atabilir.
Wikimedia Vakfı, bu yeni bilgi ekosistemine uyum sağlamak adına proaktif adımlar atıyor. En kritik beklentileri, LLM'leri ve arama motorlarını, kullandıkları Wikipedia içeriği için uygun atıf (attribution) çerçeveleri oluşturmaya ve kullanıcıları doğrudan kaynağa yönlendirmeye davet etmek. Bu, bilginin serbestçe akışını sürdürmek için dijital sistemlerle işbirliği yapma zorunluluğunu ortaya koyuyor.
Dönüşümün arka planında, dijital veri akışının daha önce fark edilmeyen bir yönü de ortaya çıktı. Vakıf, 2025'in Mayıs ayından itibaren, özellikle Brezilya'dan gelen, insan trafiği gibi görünen ancak aslında gelişmiş bot davranışları sergileyen anormal trafik artışları tespit etti. Sistemlerini güncelledikten sonra, Mart'tan Ağustos'a kadarki verileri yeniden sınıflandırdıklarında, bu yapay hareketliliğin maskelediği gerçek insan trafiği düşüşünü net bir şekilde gördüler. Bu durum, dijital altyapının sürekli olarak kimin bilgi tükettiğini ve kimin veriyi ticari amaçlarla topladığını ayırt etme çabasını gözler önüne seriyor. Bilginin kaynağına duyulan saygı, yalnızca etik bir mesele değil, aynı zamanda kolektif bilginin geleceğinin sürdürülebilirliği için de bir gerekliliktir.