2025 Nobel Fizik Ödülü, elektrik devrelerinde makroskopik kuantum mekaniksel tünelleme ve enerji kuantizasyonunun keşfine yönelik öncü araştırmaları nedeniyle İngiliz John Clarke, Fransız Michel Devoret ve Amerikalı John M. Martinis'e verildi. Bu takdir, bilim dünyasında, evrenin en küçük ölçeklerindeki tuhaflıkların, günlük algımızın sınırlarını zorlayan sistemlerde nasıl tezahür edebileceğini göstermeleri sebebiyle büyük yankı uyandırdı. Clarke, Devoret ve Martinis, 1980'lerin ortalarında gerçekleştirdikleri deneylerle, kuantum âleminin alışılmadık özelliklerinin, elle tutulur büyüklükteki süperiletken devrelerde somut olarak gözlemlenebileceğini ispatladı.
83 yaşındaki İngiliz asıllı John Clarke, Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley'de emekli profesördür ve süperiletkenlik alanındaki çalışmalarıyla, özellikle SQUID (süperiletken kuantum girişim cihazları) geliştirilmesindeki katkılarıyla tanınmaktadır. 72 yaşındaki Fransız Michel Devoret, Yale Üniversitesi ve Kaliforniya Üniversitesi, Santa Barbara'da profesörlük yapmaktadır ve Kuantronik olarak adlandırılan yeni bir araştırma alanının öncülerindendir. 67 yaşındaki Amerikalı John M. Martinis ise Kaliforniya Üniversitesi, Santa Barbara'da profesördür ve süperiletken kübitler kullanarak kuantum üstünlüğü elde etme yolunda kritik adımlar atmıştır.
Üç bilim insanının ortak çabası, elektronların bariyerler arasından tünelleme yapmasını sağlayan süperiletken devrelerin incelenmesine odaklandı. Bu, kuantum davranışının daha büyük ölçekte sergilenmesini mümkün kıldı. Geliştirdikleri sistem, kuantum mekaniğinin öngördüğü gibi, enerjiyi kesikli miktarlarda alıp yaydığını kanıtlayarak, fiziğin temel bir varsayımını somutlaştırdı. Bu keşif, sadece teorik bir zafer değil, aynı zamanda geleceğin teknolojileri için de sağlam bir temel oluşturdu.
Kuantum bilgisayarlar, hassas sensörler ve güvenli kriptografik sistemler gibi alanlardaki ilerlemeler, doğrudan bu temel araştırmanın meyveleridir. Nobel Komitesi, bu buluşun önemini vurgulayarak, günümüzdeki ileri teknolojilerin neredeyse tamamının kuantum mekaniğine dayandığını belirtti. Bu çalışmaların teknolojik mirası, Google ve IBM gibi kurumların halihazırda kullandığı teknolojilerin temellerini atmıştır. Süperiletkenlik, kübitlerin kuantum durumlarını daha uzun süre koruması için gereken sıfır dirençli ortamı sağlayarak kuantum bilgisayar inşa etme yarışında öne çıkan süperiletken kübitlerin geliştirilmesine zemin hazırlamıştır.
Ödül sahiplerine, 10 Aralık 2025'te Stockholm'de düzenlenecek törenle takdim edilecek ödülün bir parçası olarak toplam 11 milyon İsveç kronu (yaklaşık 50 milyon Türk Lirası) para ödülü verilecektir. Bu keşif, bilim insanlarının, makro ölçekte dahi olsa, evrenin temel işleyişindeki uyumu ve düzeni gözlemleme yeteneğimizi genişleten bir pencere açmıştır. Bu tür bir anlayış, en karmaşık teknolojinin bile en temel prensiplerin basit bir yansıması olduğunun sessiz bir kanıtıdır.