Edinburgh'da Kara Veba'nın İlk Bilimsel Kanıtı: 14. Yüzyıldan Kalma Bir Ergenin Kalıntılarında Veba DNA'sı Bulundu

Edinburgh tarihinde ilk kez, kötü şöhretli Kara Veba'ya yol açan bubonik veba etkeninin varlığı bilimsel olarak doğrulandı. 14. yüzyılda yaşamını yitirmiş bir ergene ait diş plağında Yersinia pestis bakterisinin izlerine rastlandı. Bu çığır açan keşif, İskoçya başkentinin bir sakini ile Avrupa tarihinin en yıkıcı pandemilerinden biri arasında doğrudan bir bağlantı kurulmasını sağladı.

Genç adama ait kalıntılar, 1981 yılında Royal Mile üzerindeki St Giles' Katedrali'nin arazisinde bulunmuştu. O dönemde arkeologlar, tapınağın içine yeni basamaklar inşa etmek amacıyla 115 iskeleti gün yüzüne çıkarmışlardı. Kazıların ardından kemikler şehir arşivine kaldırıldı ve modern teknolojilerin kullanıldığı yeni bir araştırma aşaması başlayana kadar yaklaşık 45 yıl boyunca orada muhafaza edildi.

Uzmanlardan oluşan bir ekip, antik DNA dizilemesi, izotop analizi ve radyokarbon tarihlemesi gibi kapsamlı çalışmalar yürüttü. Elde edilen sonuçlar, gencin 1300 ile 1370 yılları arasında, yani Kara Veba pandemisinin zirve yaptığı dönemde yaşadığını ortaya koydu. Edinburgh Şehir Konseyi Arkeoloji Küratörü John Lawson'a göre, bu "heyecan verici derecede önemli bir keşif"tir: Ergen, salgın kurbanları için alışılmadık bir durum olan toplu mezara değil, özenle ve ayrı bir şekilde defnedilmişti.

Londra'daki Francis Crick Enstitüsü uzmanları tarafından gerçekleştirilen genetik analiz, bubonik vebaya neden olan Yersinia pestis bakterisinin DNA'sını tespit etti. Bu hastalık kemikler üzerinde iz bırakmadığı için, teşhisin sadece moleküler yöntemlerle konulması mümkün oldu. Lawson, "Kara Veba'nın yaşandığını biliyorduk, ancak şimdi belirli bir kişiyi bu salgınla ilişkilendirebiliyoruz," şeklinde konuştu.

1347'den 1353'e kadar Avrupa'yı kasıp kavuran Kara Veba pandemisi, yaklaşık 50 milyon insanın hayatına mal oldu. Hastalığın ana formu, lenf düğümlerinin iltihaplanması ve dokuların kararmasıyla kendini gösteren bubonik vebaydı; hastalığa adını veren de bu doku kararmasıydı. Bu yeni bulgu sayesinde araştırmacılar, salgının Orta Çağ Edinburgh sakinlerini tam olarak nasıl etkilediğini incelemek için eşsiz bir fırsat yakaladı.

Kalıntılar üzerindeki çalışmalar, şehrin 900. yıl dönümüne denk gelen Edinburgh 900 projesi kapsamında yürütülmektedir. Yaklaşık 1124 yılında kurulan St Giles' Katedrali de kendi yıldönümünü kutlamaktadır. Ergenin incelenmesi, Edinburgh, Aberdeen ve Dundee üniversitelerinden bilim insanlarının 12. ve 16. yüzyıllar arasında yaşamış şehir sakinlerinin yüz rekonstrüksiyonlarını oluşturduğu daha kapsamlı bir projenin parçası haline geldi.

Edinburgh Sanat Koleji'nden Dr. Maria MacLennan'ın rehberliğinde, 12. yüzyıldan kalma bir erkeğin, 15. ila 16. yüzyıllardan kalma Meryem Ana Şapeli'nden bir kadının ve 15. yüzyıldan kalma iki hacının dış görünüşleri yeniden canlandırıldı. Bu rekonstrüksiyonlar, Kasım ayının sonuna kadar katedralde ziyaretçilere açık olacak olan “Edinburgh’un İlk Yurttaşları: Edinburgh Orta Çağ Vatandaşlarının Yaşamlarını ve Gizli Yüzlerini Ortaya Çıkarmak” başlıklı sergide sunulmaktadır.

Şehir Konseyi Kültür ve Topluluklar Dairesi Başkanı Margaret Graham, Kara Veba döneminde ölen ergene ait bu keşfin, Edinburgh tarihini anlamak açısından büyük bir öneme sahip olduğunu vurguladı. Graham'a göre, yapılan her yeni araştırma, bilim insanlarını şehrin ilk sakinlerinin kim olduğuna ve kaderlerinin nasıl şekillendiğine dair bir anlayışa daha da yaklaştırmaktadır. Bu durum, yedi asır sonra bile antik kalıntıların canlanabileceğini, geçmiş çağlara insanlığı ve hatırayı geri getirebileceğini hatırlatan güçlü bir mesajdır.